Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που προστατεύει την επιβίωσή μας. Φανταστείτε σε ένα δρόμο να περνάτε απέναντι και ένα αυτοκίνητο που έχει παραβιάσει το κόκκινο να έρχεται καταπάνω σας. Αν δε φοβόσασταν και δεν τρέχατε γρήγορα στην άκρη του δρόμου θα σας χτυπούσε. Επειδή φοβάστε , τρέχετε στην άκρη του δρόμου. Ο φόβος λοιπόν είναι ένα συναίσθημα που προστατεύει την επιβίωση μας. Είναι ριζωμένος σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται Αμυγδαλή και η οποία ενεργοποιείται όταν αντιλαμβανόμαστε κάτι αντικειμενικά επικίνδυνο για την επιβίωσή μας. Τότε η αμυγδαλή ενεργοποιείται και θέτει σε λειτουργία το σύστημα μάχης ή φυγής του οργανισμού προκειμένου να ξεφύγει από τον κίνδυνο και το άτομο να επιβιώσει. Διότι όταν απειελίται η ζωη τότε δυο λύσεις υπάρχουν :
α) Να παλέψει κανείς για να σωθεί δίνοντας μάχη (πχ. με ένα ληστή που έρχεται να σε κλέψει και απειλεί τη ζωή σου)
ή
β) Να τρέξεις να σωθείς δηλαδή να επιλέξεις τη φυγή από το ερέθισμα που απειλεί τη ζωή σου
Μια τρίτη αντίδραση στο φόβο είναι το Πάγωμα όπου το άτομο ακινητοποιείται και λιποθυμά χάνοντας τις αισθήσεις του.
Ο φόβος, όπως προείπαμε είναι μια αντίδραση απέναντι σε ένα ερέθισμα αντικειμενικά απειλητικό για τη ζωή. Οι φοβίες, από την άλλη, είναι αντιδράσεις παθολογικού φόβου απέναντι σε ερεθίσματα που δεν είναι αντικειμενικά επικίνδυνα. Έχουν όμως συνδεθεί με αντίδραση φόβου στο άτομο. Σε άλλα μέρη της ιστοσελίδας μιλήσαμε για άλλες φοβίες, εδώ θα μιλήσουμε για τις λεγόμενες στη ψυχολογία Ειδικές Φοβίες, οι οποίες μπορεί να είναι οι κάτωθι:
- Φοβίες για Ζώα: Το άτομο αποφεύγει να έρχεται σε επαφή με ζώα που δεν είναι αντικειμενικά επικίνδυνα και στα οποία οι υπόλοιποι άνθρωποι δεν αντιδρούν με φόβο ή πανικό. Τέτοια είναι γάτες, ποντίκια, σκύλοι, έντομα, κατσαρίδες κλπ
- Φοβίες για την ένεση, το ανοικτό τραύμα (πληγή) και το αίμα. Το άτομο αντιδρά με λιποθυμία και αποφεύγει τέτοια ερεθίσματα, όπως ταινίες αστυνομικές ή πολεμικές ή θρίλερ που δείχνουν αίματα, ιατρικές σειρές και εκπομπές, σχετικές συζητήσεις, μικροβιολογικές εξετάσεις, οδοντίατρο κλπ.
- Φοβίες για ειδικές καταστάσεις, όπως οδήγηση, μετακίνηση με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, τούνελ, γέφυρες, αεροπορικά ταξίδια, κλειστά μέρη, το ύψος, τα οποία το άτομο τα αποφεύγει ή εκτίθεται με πολύ άγχος.
- Άλλες φοβίες έχουν να κάνουν με το φόβο πνιγμονής, κατάποσης φαγητού, εμετού ή μετάδοσης συγκεκριμένης ασθένειας, φόβους των παιδιών για δυνατούς ήχους ή ένστολα άτομα και τη φοβία του ελεύθερου κενού χώρου που το άτομο φοβάται ότι θα πέσει κάτω αν δε στηρίζεται σε τοίχους, μπαστούνια ή άλλο άτομο
Η επίπτωση των ειδικών φοβιών στη ζωή του ατόμου μπορεί να είναι πολύ μεγάλη. Έτσι, άνθρωποι με φοβίες ζώων δεν πηγαίνουν επισκέψεις σε σπίτια που έχουν ζώα, αποφεύγουν να περάσουν τους δρόμους μόνοι από φόβο μην εμφανιστεί κάποιο ζώο και τελικά μπορεί να κλειστούν σπίτι. Οι ασθενείς με φοβία αίματος τραύματος μπορεί να λιποθυμήσουν και να χτυπήσουν μπροστά στην εικόνα ενός τραύματος ή να αποφεύγουν εγχειρίσεις και αιμοληψίες ή τον τοκετό. Σε άλλες περιπτώσεις άνθρωποι δε μπορούν να οδηγήσουν και να ταξιδέψουν με αεροπλάνο στερώντας απολαύσεις από τη ζωή τους. Σε περιπτώσεις φοβίας εμετού το άτομο μπορεί να κλειστεί σπίτι από φόβο ότι αν απομακρυνθεί θα κάνει εμετό ή να παίρνει μαζί του πάντα φάρμακα για τον εμετό. Άλλος ασθενής με φοβία πνιγμονής και κατάποσης φαγητού αποφεύγει να τρώει σκληρές τροφές, όπως κρέας, ψάρι και άλλες και να περιορίζεται σε σούπες και λαχανικά από φόβο μη του σταθεί το φαγητό στο λαιμό και πνιγεί. Οι ασθενείς μπορεί να νιώθουν καταθλιπτικά εξαιτίας των φοβιών αυτών και να έχουν μειωμένη αυτοπεποίθηση.
Η θεραπεία για τις περιπτώσεις αυτές είναι οι τεχνικές των Συμπεριφοριστικών Ψυχολογικών Παρεμβάσεων. Το άτομο μαθαίνει πως του δημιούργήθηκε η φοβία, γιατί παραμένει και πως μπορεί να απαλλαχτεί από αυτή. Ο ψυχολόγος τον καθοδηγεί στη θεραπεία δείχνοντάς του ο ίδιος τι χρειάζεται να κάνει. Διαρκεί από 1-10 συνεδρίες συνήθως –αναλόγως του προβλήματος φοβίας και της συνεργασίας του θεραπευομένου- , δηλαδή μπορεί να χρειαστεί μόνο μια συνεδρία για να γίνει κάποιος καλά. Η επιτυχία της αγγίζει σε πολλές φοβίες το εντυπωσιακό ποσοστό του 90% δηλαδή οι 9 στους 10 ασθενείς ξεπερνούν τη φοβία τους! Ο ασθενής νικώντας τη φοβία του αποκτά μεγάλη αυτοπεποίθηση και τα αποτελέσματα της απαλλαγής του από τη φοβία γενικεύονται στη ζωή του.
