Έζησες σεισμό; Έχεις υποστεί βιασμό; Έχεις υποστεί σωματική κακοποίηση από ξυλοδαρμό ή βασανιστήρια; Είχες ατύχημα, τροχαίο ή άλλο, που κινδύνεψες να χάσεις τη ζωή σου ή τη σωματική σου ακεραιότητα; Ήσουν μπροστά σε φόνο; Έζησες απειλητική πυρκαγιά ή πλημμύρα; Ήσουν θύμα ή μάρτυρας ληστείας ή απαγωγής; Έχεις υπηρετήσει ή κατοικούσες σε μέρος που έγινε πόλεμος; Έζησες ένα γεγονός όπου ένιωσες να απειλήθηκε η ζωή σου ή η σωματική σου ακεραιότητα; Ήσουν μάρτυρας μπροστά σε κάτι από όλα αυτά;
Από τότε:
Αποφεύγεις καταστάσεις και ερεθίσματα που σου θυμίζουν αυτό που έζησες ή ήσουν μάρτυρας (πχ. σχετικές ειδήσεις, ταινίες, συζητήσεις, τοποθεσίες, αντικείμενα, χρώματα, βιβλία κλπ); Έχεις αιφνίδιες σκέψεις και αναμνήσεις ή εικόνες του γεγονότος που σου έρχονται στο μυαλό παρά τη θέλησή σου και προσπαθείς μάταια να τις διώξεις; Νιώθεις (σαν) να ξαναβιώνεις αυτό που συνέβη; Αντιδράς πιο εύκολα σε ξαφνικούς ήχους και τρομάζεις πιο εύκολα ή με το παραμικρό; Νιώθεις το σώμα σου σε διαρκή υπερένταση ή διαρκώς σφιγμένο, σα να μη χαλαρώνει πουθενά ή για ελάχιστη ώρα; Νιώθεις σα να έχεις αποσυνδεθεί από την πραγματικότητα και τα πράγματα γύρω σου να μη μοιάζουν αληθινά; Δε νιώθεις κάποιες φορές το σώμα σου; Έχεις εφιάλτες; Νιώθεις σαν η ζωή σου να έχει μικρύνει και να μη σου μένει πολύ να ζήσεις ακόμα ή να αδυνατείς να πραγματοποιήσεις τα όνειρά σου (πχ. γάμος, καριέρα κλπ); Δε μπορείς να θυμηθείς κάποιες πλευρές του τραυματικού γεγονότος; Έχεις εγκαταλέιψει δραστηριότητες που έκανες πριν; Νιώθεις αποξενωμένος από τους άλλους γύρω σου; Νιώθεις να μη μπορείς να νιώσεις πολλά συναισθήματα πλεόν; Έχεις κατάθλιψη; Πίνεις αλκοόλ ή κάνεις χρήση ναρκωτικών; Έχεις γίνει πολύ ευέξαπτος και επιθετικός; Νιώθεις σαν να άλλαξε η προσωπικότητά σου έκτοτε;
Αν έχεις όλα τα παραπάνω ή κάποια από αυτά και ταυτόχρονα έζησες ή ήσουν παρών (μάρτυρας) σε κάποια κατάσταση που ένιωσες απειλή για τη ζωή σου ή τη σωματική σου ακεραιότητα, σαν αυτές που περιγράφηκαν προηγουμένως και αντέδρασες με τρόμο, ένιωσες φρίκη και ένιωθες αβοήθητος, δηλαδή ότι δε μπορείς να κάνεις τίποτα να γλιτώσεις, τότε είναι πολύ πιθανό να έχεις Μετατραυματική Διαταραχή Στρες.
Η Μετατραυματική Διαταραχή Στρες είναι πολύ συχνή, πάνω από 5% στο γενικό πληθυσμό. Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να την εκδηλώσουν ως συνέπεια ενός τραυματικού γεγονότος. Αυτοΐαση παρατηρείται 3 μήνες μετά το τραυματικό γεγονός σε πολλές περιπτώσες, αλλά αν η διαταραχή επιμείνει για πάνω από ένα χρόνο τότε δύσκολα υποχωρεί χωρίς θεραπεία. Οι άνθρωποι με Μετατραυματική Διαταραχή Στρες εύκολα παθαίνουν άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, διαταραχή πανικού, προβληματική χρήση αλκοόλ και άλλων παράνομων ουσιών. Μάλιστα, έχει βρεθεί πως κάνουν πολλές επισκέψεις σε γιατρούς παραπονούμενοι για σωματικά ενοχλήματα, ενώ τα προβλήματα υγείας είναι συχνότερα σε αυτούς.
Η επίπτωση της διαταραχής στη ζωή του ατόμου μπορεί να είναι πολύ μεγάλη. Είναι μια πολύ σοβαρή διαταραχή που μπορεί να οδηγήσει σε αναπηρία. Χαμηλή ποιότητα ζωής, έντονα συναισθήματα θυμού, λύπης και κατάθλιψης, έλλειψη ενδιαφέροντος για απόκτηση φίλων, καριέρας, αποξένωση από τους άλλους, εξάρτηση από το αλκοόλ ή απαγορευμένες ουσίες, εσωστρέφεια και αδυναμία βίωσης χαράς, ευχαρίστησης ή άλλων συναισθημάτων, όπως αγάπη και έρωτας. Αν κατά το τραυματικό γεγονός έχασε τη ζωή του αγαπημένο του πρόσωπο, τότε μπορεί να νιώθει άλυτο τραυματικό πένθος για μεγάλο διάστημα. Το άτομο μπορεί να περιθωριοποιηθεί και να μη κυνηγήσει τη ζωή του δείχνοντας παραίτηση. Στους οικείους του δείχνει να είναι «άλλος άνθρωπος».
Η ριζική αντιμετώπιση της Μετατραυματικής Διαταραχής Στρες είναι πολύ αισιόδοξη αναφορικά με την αποτελεσματικότητά της. Η πιο αποτελεσματική μορφή ψυχολογικής αντιμετώπισης είναι η Συμπεριφοριστική Ψυχολογική Παρέμβαση σε συνδυασμό συχνά με τεχνικές από τη Γνωσιακή Ψυχολογική Παρέμβαση, όποτε είναι χρήσιμες ((στα Αγγλικά Cognitive Behavioral Therapy (CBT) Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία σε ακριβή μετάφραση) με αποτελέσματα βελτίωσης των συμπτωμάτων που αγγίζουν το 80% δηλαδή περίπου 8 στους 10 ασθενείς ξεπερνούν το πρόβλημα. Μάλιστα η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχολογική Παρέμβαση της Μετατραυματικής Διαταραχής Στρες έχει ως συνέπεια και την αντιμετώπιση των άλλων συνοδών ψυχικών διαταραχών αφού έχει φανεί πως μειώνει παράλληλα την κατάχρηση αλκοόλ, το θυμό και την επιθετικότητα και την κατάθλιψη. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί και η φαρμακοθεραπεία ως επιπρόσθετη βοήθεια στη θεραπεία της διαταραχής. Ως μοναδική θεραπεία η φαρμακοθεραπεία έχει αποτελέσματα βελτίωσης 40%-60%, δηλαδή πολύ μικρότερα της Συμπεριφοριστικής Ψυχολογικής Παρέμβασης.
Το κόστος της ριζικής και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της Μετατραυματικής Διαταραχής Στρες με Γνωσιακή ή και Συμπεριφοριστική Ψυχολογική Παρέμβαση είναι πολύ οικονομικό αφού απαιτούνται κατά μέσο όρο 10-15 συνεδρίες θεραπείας, ενώ οι υποτροπές είναι πολύ λίγες και πολύ λιγότερες από τη θεραπεία μόνο με φάρμακα. Το οικονομικό της κόστος είναι μικρό μπροστά στο κόστος που η μη αντιμετώπιση της έχει στη ζωή του ατόμου και σε όσα ξοδεύουν επί χρόνια πληρώνοντας ψυχοφάρμακα τα οποία διακόπτουν, υποτροπιάζουν και τα ξαναπαίρνουν ή πληρώνουν επισκέψεις σε πολλούς ψυχιάτρους για πολλά χρόνια και κάνουν πολλές επισκέψεις σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων πληρώνοντας πολύ συχνά περιττές ιατρικές εξετάσεις.
Το άτομο με τη Συμπεριφοριστική Ψυχολογική Παρέμβαση παύει να έχει τα συμπτώματα που το ταλαιπωρούσαν, παίρνει τον έλεγχο του προβλήματος στα χέρια του και γίνεται ο θεραπευτής του εαυτού του. Ξεπερνά την ουσιοεξάρτηση, την κατάχρηση αλκοόλ, την κατάθλιψη, το θυμό και την επιθετικότητα, νιώθει ξανά θετικά συναισθήματα, επικοινωνεί με τους άλλους και ξανακάνει όνειρα. Το σώμα του χαλαρώνει και δεν βρίσκεται συνέχεια σε εγρήγορση και επαγρύπνιση. Μπορεί να ξαναζήσει.
Οι ψυχολόγοι που ασκούν Συμπεριφορική Ψυχολογική Παρέμβαση έχουν βοηθήσει πολλούς ανθρώπους με σοβαρής μορφής Μετατραυματική Διαταραχή Στρες οι οποίοι τα κατάφεραν. Σίγουρα δε μπορούμε να γυρίσουμε το χρόνο πίσω και να αλλάξουμε αυτό που έγινε, αλλά μπορούμε να επουλώσουμε τις πληγές που άφησε και να μπορείς να ζήσεις χωρίς η ανάμνησή του να περιορίζει και να «δηλητηριάζει» τόσο πολύ τη ζωή σου. Αφού κι άλλοι έχουν καταφέρει τη θεραπεία μπορείς κι εσύ.
