Το άγχος είναι το συναίσθημα που έχει το άτομο όταν βιώνει ανησυχία και αγωνία για κάτι που πρόκειται ή περιμένει να συμβεί ή να μη συμβεί στο εγγύς ή απώτερο μέλλον και το οποίο κρίνει ότι θα τον επηρεάσει αρνητικά. Για παράδειγμα, η αγωνία για το πώς θα γράψει την ημέρα των εξετάσεων, ποια θα είναι τα αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεων που έκανε, πως θα πληρώσει ένα λογαριασμό, τι θα γίνει με τα παιδιά του, την οικογένειά του, πως θα κρίνουν οι ξένοι τη φιλοξενία που τους προσφέρει ή την καθαριότητα του σπιτιού, πως θα τα βγάλει πέρα στη δουλειά του την επόμενη μέρα κλπ. Είναι διαφορετικό από το στρες καθώς αναφέρεται σε ανησυχία για καταστάσεις που δεν είναι άμεσα μπροστά του αλλά μελλοντικές. Αντιθέτως, το στρες αναφέρεται στο συναίσθημα που νιώθει κάποιος όταν έρχεται άμεσα και απροετοίμαστος όντας ενώπιον μιας κατάστασης που η έκβασή της κρίνει ότι θα τον επηρεάσει αρνητικά.
Άγχος, στρες και φόβος είναι συναισθήματα που προκαλούν τις ίδιες αντιδράσεις στο σώμα ταχυπαλμίας, εφίδρωσης, ζάλης, πνιγμονής, μουδιάσματος άκρων , δυσκολίας να αναπνεύσει, κρύου στα άκρα, βάρους στο στήθος, θωλής όρασης, σύγχυσης, αίσθημα μη πραγματικού, ξηροστομία, ναυτία, κόμπο στο στομάχι, τρέμουλο, ζέστη, συχνουρία, εγκόπριση, τάση προς εμετό. Αυτό συμβαίνει διότι η φυσιολογία του οργανισμού είναι η ίδια στην απάντηση στα ερεθίσματα αυτά. Ενώ το βραχυπρόθεσμο άγχος ή στρες δεν είναι συνήθως επικίνδυνο για την υγεία, το μακροπρόθεσμο έχει πολύ αρνητικές συνέπειες αυξάνοντας την πιθανότητα για εκδήλωση ψυχικών διαταραχών και σωματικών ασθενειών, όπως καρκίνος, καρδιαγγειακά νοσήματα, ιώσεις και λοιμώξεις λόγω πτώσης της αποτελεσματικότητας του ανοσοποιητικού συστήματος, ευερέθιστο έντερο, δερματικές παθήσεις, όπως ψωρίαση, ακμή, σπυράκια, υπέρταση κλπ. Όταν κάποια σωματική ασθένεια προϋπάρχει τότε το άγχος χειροτερεύει την πρόγνωσή της. Το μακροχρόνιο στρες και άγχος μειώνει το προσδόκιμο ζωής .
Στην κλινική ψυχολογία το παθολογικό άγχος ονομάζεται Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή. Το να έχει άγχος κάποιος είναι φυσιολογικό. Παθολογικό λέμε το άγχος όταν είναι επίμονο, προκαλεί σημαντική ενόχληση στο άτομο, επηρεάζει την καθημερινή ζωή του, μειώνει τις επιδόσεις του σε τομείς της ζωής του και είναι εστιασμένο υπερβολικά σε καθημερινές πλευρές της ζωής για τις οποίες άλλοι άνθρωποι δε βιώνουν την ίδια αγωνία τόσο επίμονα σε ένταση και σε διάρκεια και τόσο συχνά. Τέτοια παραδείγματα είναι η φροντίδα του νοικοκυριού με ένα άτομο να ανησυχεί επίμονα για την καθαριότητα του σπιτιού και τη γνώμη των άλλων γι’ αυτό, για την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των παιδιών και του/της συζύγου όταν αυτοί είναι μακρυά (πχ. στη δουλειά και στο σχολείο ή σε κάποιο άθλημα), την πληρωμή έγκαιρα λογαριασμών, την πορεία των παιδιών στη ζωή τους, την δουλειά και τις επεγγελματικές υποχρεώσεις την επόμενη μέρα.
Τα πεδία ανησυχίας είναι δηλαδή για θέματα κοινά που απασχολούν όλους, μόνο που στη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή η ανησυχία είναι πολύ έντονη, έρχεται διαρκώς στο νου παρά τις προσπάθειες του ατόμου να διώξει τις σκέψεις αυτές, του προκαλούν διάσπαση προσοχής και δείχνει αφηρημένος, έχει σωματικά ενοχλήματα, ψυχοσωματικές εκδηλώσεις και προβλήματα στον ύπνο, όπως να μηρυκάζει τις σκέψεις αυτές πριν κοιμηθεί, αργώντας να τον πάρει ο ύπνος. Νιώθει μεγάλη δυσφορία από αυτό το καθημερινό άγχος και η ποιότητα της ζωής του μειώνεται. Το χειρότερο είναι πως δε ξέρει τι να κάνει για να περιορίσει τις διαρκείς ανησυχίες αυτές κατά τη διάρκεια της μέρας και νιώθει αβοήθητος. Είναι σα να ανησυχεί γενικά για όλα και όλους διαρκώς.
Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή είναι πολύ συχνή ταλαιπορώντας πάνω από το 3% (300000 ανθρώπους) του γενικού πληθυσμού. Είναι λίγο πιο συχνή στις γυναίκες. Μπορεί να ξεκινήσει από την παιδική ηλικία. Οι άνθρωποι με το πρόβλημα αυτό είναι πιο ευάλωτοι στην ανάπτυξη άλλων αγχωδών διαταραχών, όπως φοβίες και διαταραχή πανικού, προβλήματα ύπνου ,κατάχρησης αλκοόλ και κατάθλιψη. Επιπλέον, είναι πιο ευάλωτοι σε σωματικές ασθένειες.
Η Συμπεριφορική Θεραπεία με τη συνδρομή και τεχνικών της Γνωσιακής Θεραπείας (ΓΣΘ) Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία) βοηθά τους ανθρώπους με το πρόβλημα αυτό να ελέγξουν τις ανησυχίες τους και να αντιμετωπίζουν τις σκέψεις που τους αγχώνουν. Θα μάθουν να κατανοούν πως ένα γεγονός τους προκαλεί αυτόματες σκέψεις που είναι απόλυτες για τους ίδιους ενώ δεν είναι απαραίτητα έτσι στην πραγματικότητα (πχ. θα με κρίνουν αρνητικά, δε θα τα καταφέρω, θα συμβεί κάτι ανεπανόρθωτα κακό, αν συμβεί θα φταίω που δεν ήμουν πιο προσεκτικός και δεν έκανα όσα μπορούσα να αποτρέψω αυτό που συνέβη, δε θα αντέξω αν συμβεί κάτι τέτοιο και θα καταρεύσω, θα πάθω νευρικό κλονισμό, θα είμαι καταθλιπτικός, θα τρελαθώ, θα με κλείσουν στο ψυχιατρείο ή θα πεθάνω κλπ ), οι οποίες με τη σειρά τους προκαλούν αρνητικά συναισθήματα (πχ. λύπη, θυμός, στενοχώρια, άγχος, φόβο κλπ) και πως όλα αυτά επηρεάζουν την τελική τους συμπεριφορά, δηλαδή την αντίδρασή τους στο γεγονός (πχ. έλεγχοι αν όλα είναι καλά και δε συνέβη ή δε θα συμβεί αυτό που φοβούνται , τηλέφωνα διαρκώς να δουν αν οι οικείοι τους είναι καλά, αναβλητικότητα ή να αποφεύγουν καταστάσεις που τους προκαλούν ανησυχία κλπ ). Θα μάθουν πως όλα αυτά γίνονται ένας επαναλαμβανόμενος Φαύλος Κύκλος και πως μπορεί να σπάσει.
Ακόμη, θα μάθουν να χαλαρώνουν μέσω ασκήσεων χαλάρωσης, να εντάξουν ευχάριστες δραστηριότητες στη ζωή τους και να ανησυχούν μόνο για ορισμένη ώρα στη διάρκεια της μέρας. Χρησιμοποιούνται πολλές τεχνικές που μαθαίνουν στο άτομο να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και να ελέγχει το άγχος του αντί το άγχος να ελέγχει εκείνο.
Η θεραπεία είναι σύντομη περίπου 10-15 συνεδρίες κατά μέσο όρο και έχει αποτελεσματικότητα βελτίωσης των συμπτωμάτων 50%- 70%. Το κόστος είναι χαμηλό αν το συγκρίνει κανείς με τις δαπάνες για φάρμακα τόσο ψυχιατρικά (πχ. αγχολυτικά) που πληρώνει κάποιος για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του μαζί με τις επισκέψεις σε ψυχιάτρους, όσο και για άλλα φάρμακα και ιατρικές επισκέψεις σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων και εξετάσεις, λόγω των επιπτώσεων του άγχους στον οργανισμό (πχ. φάρμακα για το έντερο, το δέρμα, εξετάσεις σε άλλους γιατρούς, όπως καρδιολόγοι, δερματολόγοι, νευρολόγοι κλπ ). Ταυτόχρονα το έμμεσο κόστος είναι κι αυτό υψηλό από τη μη θεραπεία του προβλήματος καθώς η πτώση της επίδοσης στην εργασία μειώνει εισοδήματα και ευκαιρίες για επαγγελματική ανέλιξη. Το σημαντικότερο κέρδος είναι η απόκτηση ελέγχου πάνω σε ένα άγχος που είναι γενικό και ανεξέλγκτο και περιορίζει την ποιότητα της ζωή του ατόμου.
