Τι ρόλο παίζουν τα παιδικά μας χρόνια
Ένα διαχρονικό ερώτημα στους πιο πολλούς ανθρώπους είναι εάν τελικά όλη η συζήτηση για τη σημασία των παιδικών χρόνων στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου είναι υπερτιμημένη. Παίζουν τελικά τόσο σημαντικό ρόλο; Αν ναι, γιατί;
Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, σκεφτείτε τον εαυτό σας για λίγο. Όταν ήσαστε βρέφος, νεογνό, τι γνωρίζατε για τον εαυτό σας; Τι γνωρίζατε για τους άλλους ανθρώπους; Για τον κόσμο γύρω σας; Γνωρίζατε ποια ταλέντα είχατε; Ξέρατε που θα τα καταφέρνατε και που όχι;
Προφανώς σε εκείνη την ηλικία ουδείς έχει γνώση για όλα αυτά. Πώς, λοιπόν, αποκτούμε γνώση για το πού τα καταφέρνουμε, πού είμαστε επαρκείς και πού όχι αρκετοί; Πώς μαθαίνουμε με ποιο τρόπο οι άλλοι θα μας αποδεχτούν; Με ποιο τρόπο μαθαίνουμε για ποιά πράγματα πρέπει να ανησυχούμε και για ποιά όχι;
Όλη αυτή η γνώση σχηματίζεται στην πορεία της ανάπτυξης μας από τα παιδικά μας χρόνια.
Οι αντιδράσεις των ατόμων που αναθρέφουν ένα παιδί του δημιουργούν τις πρώτες βασικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του, για τους άλλους ανθρώπους και τον κόσμο γύρω του. Αυτές οι πεποιθήσεις γίνονται η εσωτερική φωνή που αργότερα θα καθοδηγήσει τις αντιδράσεις του παιδιού ως ενήλικας.
Θα γίνουν η γλώσσα μέσα από την οποία θα διαβάζει την πραγματικότητα γύρω του, τις αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων και θα διαμορφώσει τον προσωπικό και εντελώς υποκειμενικό τρόπο μετάφρασης των ερεθισμάτων που δέχεται από τους άλλους, αλλά και από τον οργανισμό του (σωματικές αισθήσεις, σκέψεις).
Για παράδειγμα, αν ένα παιδί βρεθεί σε περιβάλλον ανατροφής με ένα πολύ αυστηρό γονέα που το επικρίνει πολύ και έχει δυσανάλογες αντιδράσεις προς αυτό που κάνει το παιδί, τότε το παιδί, αναλόγως και την ιδιοσυγκρασία του φυσικά, μπορεί ως ενήλικος να δυσκολευτεί να διαχειρίζεται την αρνητική κριτική των άλλων, διότι θα του θυμίζει ότι «πάντα εγώ φταίω, εγώ κάνω λάθη», όπως δηλαδή ένιωθε και σκεφτόταν όταν ο επικριτικός γονέας το μάλωνε έντονα ή το τιμωρούσε ως παιδί.
Στο παράδειγμα αυτό, αν η ιδιοσυγκρασία του παιδιού είναι γενικά ήσυχη και υψηλού αυτοελέγχου, τότε μπορεί να δημιουργεί συμπεριφορές, ως ενήλικας, που να προσπαθεί να αποφεύγει καταστάσεις που οι άλλοι τον κρίνουν για κάτι.
Αν η ιδιοσυγκρασία του είναι σαν παιδί πιο αυτόνομο και αντιδραστικό, τότε μπορεί ως ενήλικας κάθε φορά που νιώθει πως κρίνεται αρνητικά να γίνεται επιθετικός και ισχυρογνώμων, ως αντίδραση στην παιδική ανάμνηση ότι «φταίω». Εδώ η επιθετικότητα είναι μια προσπάθεια αποφυγής ενεργοποίησης της πεποίθησης ότι «έκανα λάθος» και της ανάμνησης της επερχόμενης τιμωρίας που ακολουθούσε όταν ήταν παιδί. Είναι δηλαδή μια αμυντική στάση.
Συμπερασματικά, η παιδική ηλικία και οι εμπειρίες που χτίζονται τότε λειτουργούν ως ο τρόπος που το άτομο ερμηνεύει τα δεδομένα γύρω του ως ενήλικας.
Ο τρόπος που βλέπουμε τη ζωή, το πώς βιώνουμε τις σχέσεις μας με τον κάθε άνθρωπο δίπλα μας, το πώς αντιδρούμε σε κάποιες καταστάσεις και το γιατί συμπεριφερόμαστε με ένα συγκεκριμένο τρόπο ως ενήλικες, όλα αυτά έλκουν την καταγωγή τους από τις πρώτες μας εμπειρίες με τον έξω κόσμο (γονείς, σχολείο, συγγενείς, γειτονιά κλπ) όταν είμαστε παιδιά.
Η ακριβής σύνδεση τους στο σήμερα της ενήλικης ζωής με τις εμπειρίες αυτές δε μας είναι συνειδητή. Συνειδητή σύνδεση γίνεται μέσω της ψυχοθεραπείας από τους ψυχοθεραπευτές ψυχολόγους και ψυχιάτρους. Διαμέσου της ψυχοθεραπείας το άτομο κατανοεί πώς και γιατί αντιδρά με δυσλειτουργικό τρόπο σε κάποιες καταστάσεις και έτσι μπορεί να επανεπεξεργαστεί τις πρώιμες εμπειρίες του και να δημιουργήσει πιο λειτουργικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του και τους άλλους και να αντιδρά πιο λειτουργικά στις καταστάσεις της ζωής του.
