Πότε η ζήλεια γίνεται Παθολογική;
Ένα μεγάλο πρόβλημα που συναντάμε στις ανθρώπινες σχέσεις είναι εκείνο της ζήλειας. Κάθε άνθρωπος που επενδύει τα συναισθήματά του και τις προσδοκίες του σε μια σχέση, σε έναν άλλο άνθρωπο επιδιώκει την εμπιστοσύνη και την ολοκληρωτική δέσμευση. Θέλει ο ένας να ζει μόνο για τον άλλον και να μην έχει σκέψεις, επιθυμίες για τρίτα πρόσωπα και φυσικά να μην έχει επαφές με άλλα άτομα με ερωτικό σκοπό. Μέσα στα πλαίσια αυτά αναπτύσσεται το συναίσθημα της ζήλειας. Πρόκειται για ένα φυσιολογικό συναίσθημα που σκοπό έχει να κρατήσει κάποιος το ταίρι του πιστό μόνο σε εκείνον. Πολλές φορές όμως η ζήλεια ξεπερνά τα φυσιολογικά όρια και γίνεται μια παθολογική εμμονή.
Όταν η ζήλεια γίνεται επίμονη τότε η σχέση του ζευγαριού χειμάζεται από διαρκείς καβγάδες και συγκρούσεις. Ο ρομαντισμός χάνεται και οι σύντροφοι εμπλέκονται σε αλληλοκατηγορίες με εκφάνσεις έντονου θυμού που κυμαίνονται από απειλές χωρισμού, φωνές, κλάματα, βρισιές, μέχρι σπρωξιές , χαστούκια, απειλές κατά της ζωής, έντονη σωματική βία και βιασμό. Κάποιες φορές ο σύντροφος που έχει υπερβεί τα συνηθισμένα – φυσιολογικά όρια το κατανοεί ότι γίνεται υπερβολικός ενώ σε άλλες περιπτώσεις όχι.
Όλοι οι άνθρωποι ζηλεύουν. Όμως το εύρος της ζήλειας έχει ένα φυσιολογικό και ένα παθολογικό όριο. Φυσιολογικό είναι να ζηλεύει κανείς όταν κάποιος άλλος φλερτάρει ανοικτά με τη γυναίκα του ή στην περίπτωση της γυναίκας όταν μια άλλη γυναίκα εποφθαλμιά τον άντρα της και το δείχνει ανοικτά. Στις περιπτώσεις αυτές η ζήλεια έχει σκοπό να διαφυλάξει τη σχέση τους και δρα προστατευτικά για το ζευγάρι. Φυσιολογικό είναι να ζηλεύει κάποιος/α όταν ο ή η σύντροφός του φλερτάρει με κάποιον ή κάποια άλλη και έχει δει γι’ αυτό στοιχεία, όπως ερωτικά μηνύματα, κρυφές συναντήσεις, επικοινωνία μεταξύ τους που προσπαθούν να την κρατήσουν μυστική. Το έντονα προκλητικό ντύσιμο μπορεί να επιφέρει φυσιολογική ζήλεια, επίσης, συχνά.
Η παθολογική ζήλεια υφίσταται όταν κάποιος δίχως ενδείξεις σπουδαίες και άλλα στοιχεία γίνεται καχύποπτος όταν ο σύντροφος δεν είναι μαζί αλλά στη δουλειά του, σε διασκέδαση με άλλα άτομα μακριά και ενώ όντως δεν τον κοροϊδεύει, εν τούτοις εκείνος δεν πείθεται.
Θα λέγαμε ότι έχουμε ένα είδος παθολογικής ζήλειας που μοιράζεται κοινά στοιχεία με την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, δηλαδή οι σκέψεις ζήλειας είναι παθολογικές αμφιβολίες για την πίστη του/της συντρόφου και είναι επίμονες, επαναληπτικές με κάθε ερέθισμα και το άτομο διαρκώς ελέγχει πού ο σύντροφος βρίσκεται και τι κάνει. Συνήθως, αυτά τα άτομα κατακλύζονται από έντονο άγχος όταν ο σύντροφός τους είναι μακριά τους με άλλα άτομα και ελέγχουν με διαφόρους τρόπους τις ενέργειες του. Τέτοιες ενέργειες είναι η συχνή παρακολούθηση, τα διαρκή τηλέφωνα, τα αλλεπάλληλα μηνύματα. Μπορεί να τους ζητούν να έχουν ανοικτή ακρόαση για να διαβεβαιωθούν πως ακούν τη φωνή από τα άτομα που τους είπε ο σύντροφος ότι θα είναι μαζί του, εάν τα γνωρίζει, ή να τους στέλνουν φωτογραφίες από το που βρίσκονται εκείνη τη στιγμή και με ποιούς μαζί. Μπορεί να κάνουν αναζήτηση μέσω GPSτης θέσης που βρίσκεται το άτομο για να διαβεβαιωθούν. Φυσικά, αν το κάνει κάποιος αυτό 1-2 φορές μπορεί να μην είναι παθολογική συμπεριφορά, αλλά αν όλα αυτά συμβαίνουν πάρα πολύ συχνά ή κάθε φορά και συνοδεύονται από τσακωμούς είτε πριν είτε μετά την έξοδο τότε το άτομο έχει περάσει στο παθολογικό άκρο.
Οι ενέργειες αυτές σκοπό έχουν να κατευναστεί το άγχος τους και στις περιπτώσεις αυτές κάποια στιγμή το άτομο αναγνωρίζει την υπερβολική συμπεριφορά του. Ωστόσο, αυτό μπορεί να χρειαστεί πολύ καιρό να συμβεί, ακόμη και αρκετά χρόνια. Όσο γρηγορότερα το ζευγάρι αναζητήσει βοήθεια ή το ίδιο το άτομο καταλάβει πως γίνεται υπερβολικό, ειδικά μάλιστα αν έχει αντιδράσει έτσι και άλλες φορές στο παρελθόν σε άλλες σχέσεις, τόσο το καλύτερο. Θα προφυλαχτεί και το ίδιο το άτομο και η σχέση τους από φθορά που μπορεί να γίνει κάποια στιγμή ανεπανόρθωτη και να καταλήξει σε έναν οδυνηρό χωρισμό. Η ζήλεια μπορεί να οδηγήσει έναν άνθρωπο σε συμπεριφορές που δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του και σε αντιδράσεις βίας που δεν τον εκφράζουν ως άτομο και νιώθει πολύ άσχημα και μετανοεί μετά γι’ αυτές.
Η παθολογική ζήλεια εκτός από αυτή την Ιδεοψυχαναγκαστική μορφή της μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να λάβει παραληρηματικές διαστάσεις. Έτσι θα λέγαμε ότι έχουμε συνολικά τρεις μορφές ζήλειας: Τη Φυσιολογική, την Ιδεοψυχαναγκαστική και την Παραληρηματική.
Στις προηγούμενες δυο μορφές ζήλειας, τη φυσιολογική και την Ιδεοψυχαναγκαστική, αναφερθήκαμε παραπάνω εκτενώς. Η τρίτη μορφή αναφέρεται σε περιπτώσεις που το άτομο αναπτύσσει ένα Ζηλοτυπικό Παραλήρημα. Τότε το άτομο είναι βέβαιο πως ο σύντροφος το απατά συσχετίζοντας ερεθίσματα απιστίας που δε συνδέονται μεταξύ τους με τη λογική. Για παράδειγμα, ο γείτονας που άναψε το φως τρεις φορές ερμηνεύεται ως σινιάλο προς τον/την σύζυγο. Κάποιος περιμένει στη γωνία του δρόμου με ένα πράσινο αμάξι και φορά κοστούμι, άρα περιμένει τη γυναίκα μου. Ουσιαστικά, οι άνθρωποι με ζηλοτυπικό παραλήρημα συσχετίζουν με την απιστία ερεθίσματα που δεν ψάχνουν να βρουν αν ισχύουν ή όχι αλλά έχουν την ακλόνητη πίστη πως ισχύουν. Παραληρήματα ζηλοτυπίας είναι συχνά σε ανθρώπους με προβληματική χρήση αλκοόλ και σε ανθρώπους με ψυχώσεις.
Η Ιδεοψυχαναγκαστική μορφή ζήλειας δε φαίνεται να συνδέεται με ζηλοτυπικό παραλήρημα και απλά γίνεται διαρκώς χειρότερη η αμφιβολία του ατόμου. Όμως παραμένει αμφιβολία, δηλαδή το άτομο περνά ώρες ή περιόδους ημερών και μηνών που πιστεύει πως υπάρχει απιστία όταν ο σύντροφος είναι μακριά ή όταν βρίσκεται σε πολύ μεγάλο άγχος και φόβο, ενώ όταν ηρεμεί και ο σύντροφος είναι κοντά δεν το πιστεύει αλλά φοβάται μήπως συμβεί ή έχει ήδη συμβεί χωρίς να είναι απόλυτα βέβαιος. Αυτό ονομάζεται επιστημονικά μειωμένη εναισθησία.
Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο τα ζευγάρια ή τα άτομα που αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα να καταφεύγουν σε ειδικό και να προσπαθήσουν να λύσουν την παθολογική ζήλεια με ψυχολογικές μεθόδους. Ο ψυχολόγος είναι αμερόληπτος και ουδέτερος οπότε μπορεί να βοηθήσει κάποιον να χαλιναγωγήσει την παθολογική του ζήλεια και να ζήσει καλύτερα. Θα βοηθήσει το ζευγάρι να βρει ένα καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης της ζήλειας και να επικοινωνούν καλύτερα μεταξύ τους.
Πολλοί νομίζουν πως η παθολογική ζήλεια θα καλυτερεύσει με τα χρόνια και θα ξεπεραστεί από μόνη της. Στην πραγματικότητα, τις περισσότερες φορές, απλά περνά περιόδους έντονων εξάρσεων και μικρών υφέσεων και δεν αντιμετωπίζεται ουσιαστικά απλά το ζευγάρι μαθαίνει να ζει με αυτό και τελικά συμβιώνουν μαζί σε μια αποτελματωμένη σχέση που ουδείς τους αντλεί ικανοποίηση από αυτή. Το πρόβλημα της ζήλειας αν δεν τιθασευτεί νωρίς φθείρει τη σχέση και την οδηγεί σε διάλυση αργά και σταθερά. Αν το άτομο εκδηλώνει αυτή τη συμπεριφορά διαρκώς στις σχέσεις του και δε μάθει να το ελέγχει τότε κινδυνεύει να το επαναλαμβάνει διαρκώς και να μην δημιουργεί ευτυχισμένες σχέσεις. Το κόστος στη ζωή είναι μεγάλο και χρειάζεται το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί στη ρίζα του για να ζήσει κανείς ευτυχισμένος.
