Πώς είναι να ζεις με δυσκολίες στην συγκέντρωση προσοχής
Η προσοχή είναι η λειτουργία του νου που επιτρέπει στο άτομο να εστιάζεται κάθε φορά σε ένα έργο ή σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα. Η ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής αυξάνει τις επιδόσεις σε μια δραστηριότητα και διευκολύνει το άτομο να ολοκληρώνει κάτι που αναλαμβάνει. Η συγκέντρωση της προσοχής είναι πολύτιμη για την επιτυχή εργασία, τη μελέτη, την απομνημόνευση, τη συμμετοχή σε μια συζήτηση, την παρακολούθηση μιας ταινίας, την αντίληψη της αλληλουχίας των γεγονότων σε ένα περιστατικό, το διάβασμα ενός βιβλίου, την οδήγηση κλπ.
Αντιθέτως, η δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής δυσκολεύει το άτομο σε μια ή περισσότερες από τις ανωτέρω ενέργειες, μειώνοντας τις επιδόσεις του, ενώ συχνά γίνεται αιτία χαμηλής αξιολόγησης στην εργασία ή το σχολείο, παρανοήσεων σε μια συζήτηση, παρερμηνείας καταστάσεων και αφορμή συγκρούσεων με τους άλλους ή πρόκλησης ατυχημάτων. Το άτομο που δυσκολεύεται να συγκεντρώσει τη προσοχή του φαίνεται στους άλλους επιπόλαιο, ότι δε μαθαίνει από τα λάθη του, ότι είναι αφηρημένο ή ονειροπόλο. Γιατί μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο;
Η συγκέντρωση της προσοχής επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες. Ο θόρυβος, η παρουσία πολλών ερεθισμάτων ή στόχων ταυτόχρονα, η κατάσταση υγείας επιδρούν στη συγκέντρωση της προσοχής. Το πολύ υψηλό στρες μπορεί να μειώσει τη προσοχή ενώ η υψηλή εγρήγορση την αυξάνει.
Υπάρχουν διάφορα προβλήματα ψυχικής υγείας που συσχετίζονται με δυσκολίες συγκέντρωσης της προσοχής. Το πιο χαρακτηριστικό από αυτά είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Πρόκειται για μια εγγενή δυσκολία του ατόμου να συγκεντρώνει την προσοχή του κυρίως σε έργα πνευματικού περιεχομένου, όπως διάβασμα βιβλίων για το σχολείο, παρακολούθηση παραδόσεων μαθημάτων ή διαλέξεων, δυσκολία στη τήρηση σημειώσεων ή στην αντιγραφή δεδομένων από πίνακα, δυσκολία τήρησης της γραμμής στην ανάγνωση, υπολογισμού των κρατουμένων σε αριθμητικές πράξεις, διατήρηση της προσοχής αναφορικά με το χρόνο που χρειάζεται να ολοκληρωθεί μια δραστηριότητα, σύγχυση ως προς τη σειρά που έχει κάποιος σε διάταξη πχ. σε ουρά ποιός έπεται ή προηγείται, δυσκολίες οργάνωσης κλπ.
Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ έχουν τέτοιες δυσκολίες διαχρονικά. Δηλαδή είναι δυσκολίες με τις οποίες γεννιούνται και τις έχουν για πολλά χρόνια, ενώ πιο έκδηλες γίνονται στο σχολείο, όπου περιγράφονται ως παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολίες ανάγνωσης, ορθογραφίας, καλλιγραφίας, οργάνωσης ιδεών στον προφορικό αλλά κυρίως στο γραπτό λόγο, καθυστέρησης σε ολοκλήρωση εργασιών, ενώ οι δάσκαλοι συνήθως περιγράφουν τα παιδιά αυτά σαν ράθυμα, τεμπέλικα, που δεν παρακολουθούν, είναι αφηρημένα, τους μιλούν και δείχνουν σαν να μην ακούν, επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη, επιπόλαια ή ονειροπόλα, ότι ρεμβάζουν και είναι παρόντα-απόντα στο μάθημα.
Συνήθως τα παιδιά αυτά χάνουν πράγματα, ξεχνούν που έχουν βάλει τα πράγματα τους, δεν τακτοποιούν το χώρο τους, δυσκολεύονται να κρατήσουν σημειώσεις από το πίνακα, να παρακολουθήσουν την ομαδική ανάγνωση, όπου συνήθως διαβάζουν κάποιες γραμμές στο βιβλίο πριν ή πιο κάτω από εκεί που διάβασε το τελευταίο παιδί.
Στην εφηβεία αν και η συγκέντρωση της προσοχής συνήθως βελτιώνεται λίγο, ωστόσο, οι δυσκολίες παραμένουν με αποτέλεσμα την πτωχή επίδοση στο σχολείο, την αποφυγή μελέτης, τη στροφή σε πολύωρη ενασχόληση με videogames, την αργοπορία σε ραντεβού και γενικά χρόνιες δυσχέρειες στην οργάνωση και τον προγραμματισμό.
Οι δυσκολίες αυτές παραμένουν, μολονότι βελτιώνονται όσο ωριμάζουν, και στην ενήλικη ζωή. Έτσι ως ενήλικες δυσκολεύονται σε εργασίες που απαιτούν οργάνωση, αυστηρό πρόγραμμα, σφικτά χρονοδιαγράμματα, πνευματική κόπωση, διάβασμα, γράψιμο, παρακολούθηση πολύωρων διαλέξεων ή meetings. Στην προσωπική τους ζωή φαίνονται ασυνεπείς στα ραντεβού τους καθώς καθυστερούν πολλές φορές, λησμονούν υποχρεώσεις που υποσχέθηκαν, δυσκολεύονται να οργανώσουν τις σκέψεις τους για να μιλήσουν στους άλλους με λεπτομέρειες για κάτι ή για να οργανώσουν την αλληλουχία των επιχειρημάτων τους σε μια συζήτηση. Γι’ αυτό συχνά έχουν συγκρούσεις με τους άλλους, που όλα αυτά τους φαίνονται ως σημάδια εγωισμού, φιλαυτίας, ασέβειας, αστάθειας, ότι δεν μπορούν να τους εμπιστευτούν, ότι τεμπελιάζουν, ότι τους κοροϊδεύουν. Συνέπειες των παραπάνω είναι η συχνή αλλαγή εργασίας, οι δυσκολίες στις κοινωνικές συναναστροφές, η παθητικότητα, οι εκρήξεις θυμού.
Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ βιώνουν πολλές ματαιώσεις και απογοητεύσεις, πολλές φορές ταυτίζονται με τους χαρακτηρισμούς που τους αποδίδονται, δηλαδή πως είναι τεμπέληδες, ασταθείς, ανίκανοι, άχρηστοι, εγωιστές, ευέξαπτοι, χαζοί, μειωμένης νοημοσύνης. Τότε βιώνουν υψηλά συναισθήματα άγχους και απελπισίας, ενώ συχνά πάσχουν από αγχώδεις διαταραχές ή κατάθλιψη.
Η ΔΕΠΥ δεν έχει σχέση με τη νοημοσύνη! Οι περισσότεροι άνθρωποι με ΔΕΠΥ δεν υπολείπονται σε νοημοσύνη από τους άλλους. Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ δεν είναι τεμπέληδες, απλά δεν βρήκαν τρόπους να ξεπεράσουν τις δυσκολίες της ΔΕΠΥ αναφορικά με την οργάνωση, τον προγραμματισμό, τις μαθησιακές δυσκολίες και τη συγκέντρωση της προσοχής. Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ χρειάζονται επαγγελματική βοήθεια από άτομα που ειδικεύονται στις μαθησιακές δυσκολίες και τις τεχνικές συγκέντρωσης της προσοχής, διαχείρισης χρόνου, οργάνωσης και προγραμματισμού και ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων. Ψυχολόγοι, Ψυχίατροι Παιδιών-Εφήβων ή Ψυχίατροι Ενηλίκων (δυστυχώς παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα η ΔΕΠΥ ενηλίκων τελευταία απασχόλησε τη Ψυχιατρική Ενηλίκων και για αυτό πολλοί Ψυχίατροι Ενηλίκων δυσκολεύονται να διαγνώσουν την ΔΕΠΥ πίσω από μια άλλη διαταραχή, όπως συνηθέστερα διαταραχή άγχους ή κατάθλιψη), Ψυχολόγοι μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους με ΔΕΠΥ με τεχνικές Συμπεριφοριστικής Θεραπείας, φάρμακα ή άλλες αποτελεσματικές μεθόδους, όπως η Νευροανάδραση.
Σίγουρα δυσκολίες συγκέντρωσης της προσοχής αντιμετωπίζουν κι άλλοι άνθρωποι με άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως Γενικευμένο Άγχος, Μετατραυματική Διαταραχή Στρες, Κατάθλιψη, Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή κλπ. Ωστόσο τα προβλήματα στη ΔΕΠΥ είναι διαχρονικά, εκκινούν από τη γέννηση, είναι σαφή στη σχολική ηλικία και υπάρχουν ακόμη κι όταν το άτομο δεν έχει κάποια από τις προαναφερθείσες διαταραχές.
Θα επανέλθουμε ξανά στη ΔΕΠΥ σύντομα μιλώντας για τα προβλήματα Υπερκινητικότητας-Παρορμητικότητας που συχνά συνοδεύουν τις δυσκολίες συγκέντρωσης προσοχής για να διαφωτίσουμε τους αναγνώστες του www.nophobia.gr περισσότερο για μια τόσο συχνή διαταραχή με υψηλή συσχέτιση με διαταραχές άγχους, φοβιών και κατάθλιψης.