Οι συνέπειες της εμμονής με ένα ελάττωμα στην εμφάνιση
Σε προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στο πώς η κοινωνία μας πιέζει να είμαστε όμορφοι και να επενδύουμε την αυτοπεποίθηση μας στην εξωτερική εμφάνιση. Επιστημονικά, ο φόβος για την εξωτερική εμφάνιση ονομάζεται Σωματική Δυσμορφοφοβία. Πρόκειται για μια έμμονη ιδέα, μια ιδεοληψία που αποκτά το άτομο σχετικά με την εξωτερική του εμφάνιση ή με κάποιο ψεγάδι το οποίο μπορεί να είναι αμελητέο αλλά στο δικό του μυαλό να παίρνει τεράστιες διαστάσεις. Η διαταραχή αυτή συνδέεται με διαρκείς προσπάθειες του ατόμου να καλύψει το «ελάττωμα», να βρει τρόπο διόρθωσης του με αισθητικά ή ιατρικά μέσα και να προσπαθεί σθεναρά να αποφύγει αυτό το «ελάττωμα» να το δουν οι άλλοι άνθρωποι.
Οποιοδήποτε σημείο του σώματος μπορεί να γίνει εστία του φόβου, με κυριότερα τα σημεία του σώματος που είναι τα πιο φανερά, δηλαδή το πρόσωπο, τα μαλλιά, η τριχοφυία, τα δόντια και το στόμα, το δέρμα. Σε άλλες περιπτώσεις , ο φόβος μπορεί να έχει να κάνει με τη μορφή του σώματος, δηλαδή τη μυϊκή ανάπτυξη, το μέγεθος κάποιων περιοχών του σώματος, δηλαδή το στήθος, οι γλουτοί, τα μπράτσα, το κεφάλι. Σε μερικές περιπτώσεις ο φόβος μπορεί να επεκτείνεται στο μέγεθος και το σχήμα των γεννητικών οργάνων. Συχνά το «ελάττωμα» που φοβούνται δεν υπάρχει. Σε άλλες περιπτώσεις υπάρχει αλλά είναι ασήμαντο ή αμελητέο για τους άλλους.
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από Σωματική Δυσμορφοφοβία καταναλώνουν πάρα πολλές ώρες μέσα στην ημέρα σκεπτόμενοι και ασχολούμενοι με τα «ελαττώματα» στην εμφάνιση τους. Ρωτούν τους άλλους για τα «ελαττώματα» τους για να πάρουν την άποψη τους και το πόσο σπουδαία είναι, καθρεφτίζονται και χρησιμοποιούν μεγεθυντικούς καθρέφτες για τον υπολογισμό του μεγέθους του «ελαττώματος». Είναι βυθισμένοι στην απόγνωση και το φόβο σχετικά με τις συνέπειες αυτών των «ελαττωμάτων», όπως ότι θα τους κοροϊδεύουν, δεν θα βρουν σύντροφο, δεν θα μπορούν να εργαστούν και για αυτό μπορεί να πάθουν κατάθλιψη. Ο φόβος τους μειώνεται προσωρινά όταν βρουν τρόπο να διορθώσουν ή να κρύψουν το «ελάττωμα». Συχνά ο φόβος μπορεί να περάσει για ένα σημείο του σώματος και να μεταφερθεί σε άλλο ή να εστιάζεται σε περισσότερα του ενός σημείου.
Υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 10% των ατόμων που προσφεύγουν σε Δερματολόγους, Πλαστικούς Χειρουργούς, Ορθοδοντικούς και Αισθητικούς Οδοντιάτρους έχουν Σωματική Δυσμορφοφοβία και αναζητούν τρόπους διόρθωσης ή κάλυψης του «ελαττώματος». Για τον ίδιο λόγο μεγάλη είναι η κατανάλωση υπηρεσιών Κέντρων Αισθητικής και καλλυντικών. Η συχνότητα εμφάνισης της Σωματικής Δυσμορφοφοβία υπολογίζεται συντηρητικά στο 2% του γενικού πληθυσμού με ηλικία έναρξης την εφηβεία και τις αρχές της νεανικής ενήλικης ζωής συχνότερα. Το σπουδαιότερο πρόβλημα στην Διαταραχή αυτή είναι ότι οι ασθενείς δεν καταλαβαίνουν ότι η ενασχόληση τους είναι υπερβολική και μη φυσιολογική η εκτίμηση που κάνουν για τις συνέπειες να έχουν ένα τέτοιο «ελάττωμα», με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για ψυχολογική δυσκολία που χρήζει αντιμετώπισης από ψυχολόγους. Μεγεθύνουν τόσο πολύ τις συνέπειες που καταλήγουν σε συμπεράσματα τα οποία είναι απίθανο να συμβούν ή δε σχετίζονται καθόλου με την ύπαρξη ενός «ελαττώματος».
Για παράδειγμα το να κάνεις φίλους δεν εξαρτάται από το πόση τριχοφυΐα έχεις στα χέρια, αλλά από τις κοινωνικές σου δεξιότητες περισσότερο και το χαρακτήρα σου. Για να κάνεις δεσμό δεν εξαρτάται από το ότι μπορεί να είσαι υπέρβαρος ή να έχεις μια ελιά κάπου στο πρόσωπο ή ευρυαγγείες στα πόδια, αλλά από το γεγονός ότι λειτουργείς με τέτοιο τρόπο εξαιτίας του φόβου σου, που είτε δεν προσεγγίζεις και δεν φλερτάρεις ερωτικά άλλα άτομα, είτε όταν βλέπεις ερωτική ανταπόκριση κλείνεσαι στον εαυτό σου και την αποφεύγεις. Το να βρεις εργασία δεν εξαρτάται από το αν θα δουν στην συνέντευξη ότι τα δόντια σου είναι λίγο αραιά μεταξύ τους αλλά από τις γνώσεις και τις επαγγελματικές σου δεξιότητες.
Επειδή, όμως, προσπαθεί το άτομο με κάθε τρόπο να κρύψει ή να διορθώσει ένα «ελάττωμα» και συνάμα αποφεύγει την έκθεση σε τέτοιες καταστάσεις, δεν μπορεί να διαπιστώσει ότι οι φόβοι του είναι υπερβολικοί και δεν εδράζονται στον έλεγχο της πραγματικότητας και της λογικής , με απόρροια να εγκλωβίζονται και να βασανίζονται μέσα σε αυτούς.
Τραυματικά γεγονότα, δύσκολα οικογενειακά περιβάλλοντα ανάπτυξης, τελειοθηρικοί και απαιτητικοί γονείς, αλλά και ανατροφή με έμφαση στην ομορφιά, το στυλ, την κοκεταρία, επικριτικά σχόλια για την εμφάνιση από μικρή ηλικία, έλλειψη διεκδικητικότητας, χαμηλή αυτοπεποίθηση και φυσικά κληρονομική προδιάθεση για Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι συχνοί παράγοντες προδιάθεσης για την ανάπτυξη της διαταραχής.
Οι συνέπειες της Σωματικής Δυσμορφοφοβίας μπορεί να έχουν εξαιρετικά δυσμενή κατάληξη καθώς μπορεί να οδηγήσουν σε οικονομική αιμορραγία για τη διόρθωση του «ελαττώματος» και σε σοβαρή κατάθλιψη, ακόμη και σε απόπειρες αυτοκτονίας στον πληθυσμό αυτό.
Η Σωματική Δυσμορφοφοβία ανήκει ουσιαστικά και στη φύση της στην πραγματικότητα είναι, μια ακόμη εκδήλωση με ένα διαφορετικό τρόπο, της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής. Για την αντιμετώπιση της χρειάζονται ψυχοθεραπείες όπως Γνωσιακές και Συμπεριφοριστικές Ψυχοθεραπείες αλλά και σε πολλές περιπτώσεις Φαρμακοθεραπεία.
