Μήπως παθαίνετε εκρήξεις θυμού

Γνωρίζουμε ότι η φύση μας έχει προικίσει με κάποια συναισθήματα, τα οποία είναι βασικά για την επιβίωση μας και υπάρχουν από τη γέννηση του ατόμου. Αυτά τα βασικά συναισθήματα είναι η χαρά, η λύπη, ο θυμός, η αηδία, η έκπληξη και ο φόβος. Σήμερα θα μιλήσουμε για το θυμό και τους τρόπους που εκδηλώνεται. Ο θυμός είναι βασικός για την επιβίωση κάθε έμβιου οργανισμού καθώς βοηθά τον οργανισμό να αντιμετωπίσει τους εχθρούς του και να ξεφύγει από κινδύνους. Ένα ζώο για παράδειγμα το οποίο έχει βρει κάπου τροφή, εάν έρθει κάποιο άλλο ζώο να του αρπάξει την τροφή, είναι το συναίσθημα του θυμού εκείνο το οποίο θα το κάνει επιθετικό έτσι ώστε να αμυνθεί στην επίθεση του άλλου ζώου και θα μπορέσει να προστατέψει τη τροφή του ώστε να μπορέσει να επιβιώσει. Όσο βασικός είναι ο θυμός στο βασίλειο των ζώων, τόσο βασικός είναι και στους ανθρώπους.

Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα με το οποίο γεννιόμαστε και το οποίο βρίσκεται μέσα σε δομές του εγκεφάλου μας σε μια περιοχή που ονομάζεται Μεταιχμιακό Σύστημα. Ο θυμός είναι, όπως είπαμε, ένα εντελώς φυσιολογικό και υγιές συναίσθημα. Τα προβλήματα με το θυμό ξεκινάνε από τον τρόπο με τον οποίο ο καθένας εκδηλώνει το θυμό του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν τέσσερις τρόποι εκδήλωσης του θυμού:

1. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ:Στην περίπτωση αυτή το άτομο γίνεται επιθετικό, φωνάζει, βρίζει, καταστρέφει αντικείμενα, οδηγεί επικίνδυνα, μειώνει τους άλλους με άσχημους χαρακτηρισμούς που τους πληγώνουν, ασκεί ψυχολογική και σωματική βία. Δηλαδή μπορεί να εκβιάζει ψυχολογικά και συναισθηματικά κάποιον ή στην περίπτωση της σωματικής βίας να τον χτυπήσει, να τον φτύσει, να τον σπρώξει κλπ.
2. ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ:Στην περίπτωση αυτή το άτομο δεν επιτίθεται ενεργά σε κάποιον, αλλά εκφράζει τον θυμό του με έμμεσο τρόπο που πληγώνει τους άλλους. Για παράδειγμα, κρατά μούτρα και δεν τους μιλά ή τους αποφεύγει. Μπορεί να επικοινωνεί μαζί τους αλλά να τους μιλά με ειρωνεία. Σε άλλη περίπτωση μπορεί να κάνει εσκεμμένα κάτι που ξέρει ότι θα πληγώσει τους άλλους αν κάνει κάτι τέτοιο πχ. το κουτσομπολιό και ο σχολιασμός σε άλλους όσων των ενοχλούν ή η προδοσία μυστικών. Οι πράξεις του αυτές ονομάζονται παθητικές υπό την έννοια ότι δεν εκφράζει άμεσα προς το πρόσωπο που τον ενοχλεί το θυμό του αλλά το κάνει με έμμεσους τρόπους.
3. ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ  ΘΥΜΟΥ:Με αυτό τον τρόπο το άτομο αρνείται ότι έχει θυμώσει, προσπαθεί να καταπνίξει το συναίσθημα του θυμού μέσα του, να καταπιεί τα συναισθήματα του προκειμένου να φέρεται εντελώς φυσιολογικά σαν να μην τον ενόχλησε τίποτα.
4. ΔΙΕΚΔΙΚΗΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ:Το άτομο εκφράζει το θυμό του στους άλλους, χωρίς ενοχές διότι έχει την συναισθηματική ωριμότητα να αποδεχτεί ότι είναι θυμωμένος. Προσλαμβάνει το συναίσθημα του θυμού ως κάτι φυσιολογικό και υγιές και όχι ως κάτι κακό και γνωρίζει ότι είναι δικαίωμα του να εκφράσει στον άλλο ότι κάτι τον ενόχλησε και θύμωσε με αυτό. Μπορεί να μπει στην διαπραγμάτευση του κατά πόσο δικαιολογημένα θύμωσε ή όχι με το άλλο άτομο. Η διεκδικητική στάση φαίνεται από το γεγονός ότι το άτομο εκφράζει τη διαμαρτυρία και ενόχληση του με ήπιο τόνο, έκφραση του προσώπου και του σώματος που δείχνει σοβαρότητα και εκπέμπει το μήνυμα στο συνομιλητή ότι πράγματι θύμωσε, σταθερό τόνο φωνής και ύφος που αποπνέει ειλικρίνεια, είναι επεξηγηματικό του τι τον ενόχλησε, γιατί τον ενόχλησε, πως τον έκανε να νιώσει και τι θα ήθελε να αλλάξει το άλλο άτομο. Ένα ύφος καθόλου, δηλαδή, ειρωνικό.

Όπως βλέπουμε ο θυμός είναι ένα απόλυτα υγιές και φυσιολογικό συναίσθημα. Οι τρεις από τους τέσσερις, όμως, τρόπους εκδήλωσης του μπορούν να γίνουν τοξικοί για το ίδιο το άτομο και τις σχέσεις που αναπτύσσει με τους άλλους. Η ενεργητική και η παθητική έκφραση θυμού μπορεί να οδηγήσει μια σχέση σε αλλεπάλληλες συγκρούσεις, σε διαπροσωπικά τραύματα, σε συναισθηματική εκμετάλλευση και εκβιασμό και να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη. Πολλές σχέσεις, φιλικές, προσωπικές, επαγγελματικές καταστρέφονται από αυτούς του δυο τρόπους έκφρασης του θυμού εγκλωβίζοντας τους ανθρώπους σε ένα φαύλο κύκλο εκδήλωσης εκρήξεων θυμού μεταξύ τους. Ο τρίτος τρόπος, της άρνησης του θυμού, γίνεται τοξικός για το ίδιο το άτομο καθώς στην περίπτωση αυτή δημιουργούνται συναισθήματα απελπισίας, απόγνωσης και θυμού προς τον εαυτό του επειδή δεν μπορεί να εκφράσει το θυμό του στους άλλους και αναγκάζεται να τον καταπιεί. Αυτό συνήθως οδηγεί σε κατάθλιψη ή σε εκρήξεις θυμού με ήσσονος σημασίας ερεθίσματα, στη διάρκεια των οποίων το άτομο χάνει το δίκιο του. Δηλαδή, αντί να θυμώσει την στιγμή που πρέπει για κάτι σημαντικό για εκείνον, καταπνίγει το θυμό του με αποτέλεσμα όταν αυτό γίνεται πολλές φορές ο θυμός να συσσωρεύεται και το άτομο να νιώθει σαν ένα καζάνι που βράζει, με συνέπεια σε μια μικρή αφορμή να εκδηλώσει μια μεγάλη και δυσανάλογη έκρηξη και να χάσει το δίκιο του. Επίσης, ενδέχεται να έχει θυμώσει με άλλο άτομο και επειδή δεν μπορεί να το εκφράσει με διεκδικητικό τρόπο, να μεταφέρει την εκδήλωση του θυμού του σε άλλο άτομο με μια μικρή αφορμή. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και όταν νιώθει εγκλωβισμένο σε μια κατάσταση που τον πνίγει και τον καταπιέζει και δε ξέρει πως να τη διαχειριστεί και ο θυμός του για την κατάσταση αυτή εκδηλώνεται προς άλλους ανθρώπους ή προς αντικείμενα που καταστρέφει ή προς τον εαυτό του με αυτοκαταστροφικές ενέργειες ή χρήση ουσιών. Έτσι και σε αυτές τις περιπτώσεις η άρνηση του θυμού μπορεί να καταλήξει να διαλύσει μια σχέση ή να ωθήσει το άτομο σε πράξεις τοξικές για τον εαυτό του και σε κατάθλιψη.

Η καταλληλότερη μορφή έκφρασης του θυμού είναι η Διεκδικητική Στάση. Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται με αυτή και έτσι ο θυμός γίνεται ένα ριζικό πρόβλημα στη ζωή τους. Η Διεκδικητική Στάση είναι κάτι που μαθαίνεται. Υπάρχουν συγκεκριμένες τεχνικές με τις οποίες διδάσκεται στα πλαίσια μίας δομημένης Συμβουλευτικής Αντιμετώπισης των προβλημάτων του θυμού.

Τα προβλήματα θυμού είναι πολύ συχνά σε ανθρώπους που κάνουν κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ καθώς και σε ανθρώπους με χρόνιες αδιάγνωστες διαταραχές, όπως για παράδειγμα η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας στους ενήλικες.

Κάθε άνθρωπος όμως μπορεί να έχει προβλήματα διαχείρισης του θυμού και να τον εκδηλώνει με ένα τοξικό τρόπο είτε για τον ίδιο είτε για τις σχέσεις του, χωρίς απαραίτητα να έχει κάποιο άλλο πρόβλημα ψυχικής υγείας. Η Συμβουλευτική μπορεί να τον βοηθήσει ώστε να λύσει το πρόβλημα ριζικά για να μην στέκεται εμπόδιο στη δημιουργία υγιών σχέσεων με τους άλλους.

Περισσότερα για την Διεκδικητική Στάση στο επόμενο άρθρο που θα αφορά αυτό το θέμα σε συνάρτηση με τα προσωπικά μας δικαιώματα.