Μήπως δυσκολεύεστε να πείτε ΟΧΙ στους άλλους;
Πολλές φορές άνθρωποι κυρίως με προβλήματα άγχους και προβλήματα κατάθλιψης έχουν μία δυσκολία από χαρακτήρα να λένε όχι και να αρνούνται στους άλλους. Η δυσκολία αυτή τους φέρνει πολύ σημαντικές δυσκολίες στη ζωή τους, όπως για παράδειγμα ότι αναγκάζονται να κάνουν πράγματα τα οποία δεν θέλουν. Οι άνθρωποι οποίοι δυσκολεύονται να αρνούνται και να λένε όχι, να προβάλλουν τη δική τους άποψη, τη δική τους γνώμη, να την υποστηρίζουν, να επιμένουν σε αυτή, να αντέχουν στις συγκρούσεις όταν πρέπει να αντέξουν διότι αυτές είναι για το καλό τους και να μην υποχωρούν, πραγματικά αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες και έχουν σοβαρά θέματα ελλιπούς Διεκδικητικής Συμπεριφοράς. Έτσι μπορεί να καταλήξουν να γίνουν υποχείρια των άλλων και να βρίσκονται διαρκώς σε μια θέση άμυνας, με αποτέλεσμα πάντοτε να βιώνουν υψηλό άγχος απέναντι στις απαιτήσεις των άλλων.
Ίσως η μεγαλύτερη δυσκολία των ανθρώπων που έχουν τις δυσκολίες της άρνησης να είναι να διεκδικήσουν αλλαγές που επιθυμούν από τους άλλους αλλά και να εκφράσουν τις επιθυμίες τους, τα θέλω τους και τις ανάγκες τους.
Όλα αυτά έχουν σαν συνέπεια να επωμίζονται ένα μεγάλο ψυχολογικό βάρος. Για παράδειγμα στην εργασία τους μπορεί να κάνουν περισσότερες εργασίες από τους άλλους, να προσπαθούν διαρκώς να ικανοποιούν τους άλλους, να βάζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων πρώτες, σε ομαδικές εργασίες να αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος και ίσως μάλιστα και το πιο δύσκολο ή σε άλλες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα το να αποφασίσουν που θα πάμε για φαγητό, που θα πάνε για μία έξοδο, που θα πάνε διακοπές, που θα πάνε μια εκδρομή να μένουν αμέτοχοι, να περιμένουν πρώτα να ακούσουν την άποψη των άλλων και απλά να στοιχηθούν με αυτή.
Θεωρούν ότι το να είναι τα «καλά παιδιά» της υπόθεσης θα κάνουν τους άλλους να τους συμπαθήσουν περισσότερο, θα κάνουν τους άλλους να αποκτήσουν καλή γνώμη γι’ αυτούς και νομίζουν πως μειώνουν το φόβο ότι μπορεί να μείνουν μόνοι ή οι άλλοι να τους απορρίψουν. Πίσω λοιπόν από την αδυναμία άρνησης και την αδυναμία διατύπωσης των προσωπικών θέλω και αναγκών του ατόμου κρύβεται ο φόβος ότι εάν στους άλλους δεν τους κάνω τα χατίρια και δεν υποκύψω στις επιθυμίες τους τότε θα με απορρίψουν και θα καταλήξω μόνος. Όλο αυτό τους βάζει σε μια διαρκή αμφιβολία γύρω από το αν η γνώμη τους είναι σωστή, αν πρέπει να την πούνε, αν θεωρούν ότι έχουνε δίκιο ή δεν έχουνε δίκιο και τι συνέπειες μπορεί να έχουν όλα αυτά αν τα εκφράσουν. Ζουν με έναν μεγάλο φόβο, ο όποιος έχει να κάνει με το ότι εφόσον εκφράσουν άποψη, μία ανάγκη, μία επιθυμία τους, εφόσον επιμείνουν στην εκπλήρωση των δικών τους θέλω, τότε είναι που θα τους κακολογήσουν, θα τους χαρακτηρίσουν με αρνητικό τρόπο, θα τους θεωρήσουν για παράδειγμα εγωπαθείς, εγωιστές, ότι δεν καταλαβαίνουν και όλο αυτό φοβούνται ότι θα καταλήξει σε σύγκρουση με τους άλλους, στο να μαλώσουν και τελικά η σχέση τους να διαλυθεί.
Σε μία ερωτική σχέση, σε ένα γάμο, βρίσκονται εκείνοι σ’ ένα δεύτερο πλάνο και απλά ικανοποιούν τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα θέλω του συντρόφου τους, είναι εκείνοι οι οποίοι δεν του πάνε κόντρα. Περιμένουν ότι το άλλο άτομο θα λάβει υπόψη του αυτές τις προσπάθειες που κάνουν για να το ικανοποιήσει και έτσι θα το αγαπήσουν. Θεωρούν ότι το να ικανοποιούν τις ανάγκες του άλλου συντρόφου τους, δηλαδή ότι το να βάζουν πρώτα τις δικές του επιθυμίες ως πιο σημαντικές και να προσπαθούν να τις εκπληρώσουν , να μη λένε όχι για να μην το δυσαρεστήσουν, πιστεύουν ότι αυτό θα είναι το κομβικό σημείο που θα κάνει το σύντροφό τους, το σύζυγο ή τη σύζυγο να τους αγαπήσει.
Έτσι συνήθως καταλήγουν να βρίσκονται σε μία σχέση όπου νιώθουν καταπιεσμένοι ανικανοποίητοι και δεν την ευχαριστιούνται. Για να είσαι ευτυχισμένος σε μια σχέση αν δεν ικανοποιούνται οι δικές σου επιθυμίες και δικές σου ανάγκες τότε καταπιέζεσαι. Οι άνθρωποι λοιπόν που έχουν δυσκολίες να εκφράζουν άρνηση και δυσκολίες να διατυπώνουν τις ανάγκες και τα θέλω τους οι άνθρωποι οποίοι διστάζουν να πούν στο σύντροφό τους αυτό που θέλουν, που αποφεύγουν να διεκδικήσουν αλλαγές από το σύντροφό τους σε κάτι το οποίο τους ενοχλεί, θα βιώνουν στη σχέση τους καταπίεση, άγχος, θλίψη και θυμό.
Τελικά η σχέση αυτή μπορεί να λάβει τέλος ακριβώς λόγω αυτής της υποχωρητικότητας και λόγω όλων αυτών των δυσκολιών που έχει επιφέρει. Πολλές φορές με το να μην μιλάνε για αυτά που θέλουν στο σύντροφό τους έχει ως αποτέλεσμα και εκείνος να μην καταλαβαίνει ότι κάνει κάτι που πιθανώς τα ενοχλεί και δεν καταλαβαίνει ότι διαρκώς βάζει τα δικά του θέλω πρώτα και έτσι να μην υπάρχει δυνατότητα αλλαγής του και όλο αυτό τελικά να καταλήξει σε κάποιο χωρισμό.
Στην εργασία η άρνηση είναι κάτι πολύ σπουδαίο στις επαγγελματικές σχέσεις. Στην εργασία απαιτούνται σωστές και ισότιμες σχέσεις, σωστή και καλή συμπεριφορά του ενός προς τον άλλο και φυσικά η συνεργασία οικοδομείται πάνω στο σωστό μοίρασμα των ευθυνών και των εργασιών τόσο ως προς τον όγκο όσο και ως προς τη δυσκολία.
Πολλές φορές μέσω αυτών των τρόπων το άτομο μπορεί να έχει εκρήξεις θυμού ξαφνικές εκεί που έγινε κάτι δυσανάλογο και αυτό να είναι αποτέλεσμα του ότι κρατάει μέσα του απωθημένα από άλλες περιστάσεις που θεωρεί οτι αδικήθηκε αναλαμβάνοντας κάτι πιο δύσκολο ή πιο μεγάλο σε σχέση με τους συνεργάτες του. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο η συνεργασία με τους άλλους μπορεί να γίνεται πιο δύσκολη.
Την ικανότητα του ατόμου, τη δεξιότητα να μιλά για τις ανάγκες, τις επιθυμίες του και το να ζητά αλλαγές από τους άλλους, να επιμένει σε κάτι όταν έχει δίκιο χωρίς να φοβάται τη σύγκρουση, να λέει όχι για να αρνείται όταν χρειάζεται, στην επιστήμη την ονομάζουμε Διεκδικητική Συμπεριφορά. Πολλοί άνθρωποί που αντιμετωπίζουν προβλήματα άγχους αλλά και προβλήματα συναισθήματος, όπως η κατάθλιψη, έχουν δυσκολίες στη Διεκδικητική Συμπεριφορά. Έργο του ψυχολόγου είναι να ανακαλύψει πως αυτές οι δυσκολίες οικοδομήθηκαν μέσα από τις σχέσεις που είχε αναπτύξει με τους δικούς του σημαντικούς άλλους (πχ. γονείς) στην πορεία της ζωής του, μέσα στην οικογένεια του δηλαδή και να μπορέσει να αναπτύξει δεξιότητες διεκδικητικότητας στη ζωή του.
Η ανάπτυξη διεκδικητικής συμπεριφοράς είναι αναπόσπαστο μέρος της αντιμετώπισης πολλών διαταραχών άγχους, ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και κατάθλιψης. Αυτό που κάνει ο ψυχολόγος είναι να δείξει στο άτομο πως αυτή η δυσκολία δημιουργήθηκε για παράδειγμα σε έναν άνθρωπο, όποιος έζησε σ’ ένα περιβάλλον, όπου ένας από τους δύο γονείς του ήτανε πολύ υποχωρητικός και πως μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της ταύτισης με το γονέα αυτό και του φόβου που πιθανόν ο άλλος γονέας, ο οποίος μπορεί να ήταν πολύ επικριτικός, να δημιουργούσε σε εκείνον όταν ήτανε παιδί και αυτό το πρότυπο συμπεριφοράς να συνεχίστηκε και στην υπόλοιπη ζωή του.
Έπειτα αφού αναγνωριστούν οι αιτίες, οι οποίες μπορεί να είναι και κάποιες άλλες πέραν της προηγούμενης που αναφέρθηκε, το άτομο σε συνεργασία με τον ψυχολόγο θα προσπαθήσει να βρει τους τομείς της ζωής του που το δυσκολεύουν να δράσει και να λειτουργήσει διεκδικητικά και πάνω σε αυτές τις δυσκολίες να αναπτύξει δεξιότητες διεκδίκησης με τον τρόπο που θα του υποδείξει ο ψυχολόγος.
Η ανάπτυξη δεξιοτήτων Διεκδικητικής Συμπεριφοράς γίνεται μέσα από τη συνεργασία ψυχολόγου και ατόμου που ζητά βοήθεια και εστιάζεται στις δυσκολίες που το άτομο έχει για παράδειγμα στην εργασία του στην οικογένειά του και αλλού. Έπειτα προσπαθεί να καταλάβει πως είναι πιο ωφέλιμο να ενεργήσει στις συμπεριφορές αυτές αλλά και να μειώσει τις αρνητικές σκέψεις που συνοδεύουν τη διεκδικητική συμπεριφορά, όπως ο χωρισμός, το διαζύγιο, το οτι μπορεί να μείνω μόνο κλπ.
Το άτομο θα χρειαστεί να μάθει πώς διαχειρίζεται το θυμό του διότι οι άνθρωποι με ελλείμματα διεκδικητικής συμπεριφοράς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην έκφραση του θυμού, καθώς συνήθως ενεργούν είτε επιθετικά είτε ενεργούν με παθητικό θυμό, δηλαδή κρατάνε μούτρα, δεν μιλάνε στους άλλους, θέλοντας να δείξουμε τον τρόπο αυτό ότι κάτι τους έχει στεναχωρήσει. Ωστόσο, αυτός ο τρόπος εκδήλωσης του θυμού είναι κάτι το οποίο πραγματικά δε βοηθά κανέναν. Οι σχέσεις απλά δυσκολεύονται τους τρόπους αυτούς. Αυτό που μπορεί να γίνει είναι το άτομο να μάθει μέσα από τη διαδικασία αντιμετώπισης του προβλήματος της έναρξης συνεδριών Διεκδικητικότητας με τον ψυχολόγο, πως να εκφράσει συναισθήματα, πως να εκφράζει το θυμό του, πώς να ζητά αλλαγές από τους άλλους, πώς να μη φοβάται να συγκρούεται και όλα αυτά να γίνουν στο ασφαλές περιβάλλον του χώρου εργασίας με τον ειδικό.
Η ανάπτυξη Διεκδικητικής Συμπεριφοράς είναι ίσως μία από τις σημαντικότερες δεξιότητες στη ζωή!
Οι Συμπεριφοριστικής Τεχνικές ανάπτυξης τέτοιων δεξιοτήτων έχουν αποδειχτεί εξαιρετικά αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση τέτοιων δυσκολιών
