Αρνηση κορονοϊού

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην πανδημία του covid  οδηγούν τη μία μετά την άλλη τις κυβερνήσεις σε διαδοχικά μέτρα περιορισμού της κίνησης των ανθρώπων και των συναντήσεων – συναθροίσεων τους με άλλα άτομα. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει ιατρικός τρόπος προφύλαξης από τον ιό μέσω εμβολίου που θα δημιουργήσει την ανοσία αγέλης και δεν υπάρχουν αποτελεσματικά φάρμακα, ώστε να προληφθεί η βαριά νόσηση από τον ιό και ο ενδεχόμενος θάνατος, τα μέτρα αποστασιοποίησης του ενός από τον άλλο είναι αναπόφευκτα.

Παρά τις νουθεσίες των ειδικών, όμως, για τη λήψη μέτρων προστασίας, παρατηρείται ένα παγκόσμιο φαινόμενο άρνησης του covid. Θα προσπαθήσουμε σήμερα να δούμε κάποιες ψυχολογικές εξηγήσεις του φαινομένου αυτής της άρνησης.  Για να καταλάβουμε την άρνηση συμμόρφωσης χρειάζεται να ρίξουμε μια ματιά στις συνέπειες του covidστη ζωή μας μέσα από τα περιοριστικά μέτρα που μας επέβαλλε.

1.      Χρήση μάσκας που εμποδίζει την επικοινωνία. Οι άνθρωποι είναι πλασμένοι να επιζητούν τη συντροφιά του άλλου. Η επικοινωνία μας με τους άλλους δε βασίζεται μόνο στο μήνυμα που τους μεταφέρουμε λεκτικά, αλλά κυρίως στη μη λεκτική επικοινωνία. Δηλαδή από τις πληροφορίες που λαμβάνουμε μέσω των αντιδράσεων του άλλου ατόμου από τη στάση του σώματός του και ιδίως τις εκφράσεις του προσώπου του. Το να μην μπορείς να δεις τις εκφράσεις του προσώπου του άλλου ατόμου είναι κουραστικό για τον ανθρώπινο εγκέφαλο καθώς τον αναγκάζει να καταβάλλει μεγαλύτερη προσπάθεια στην επικοινωνία. Επομένως, η μάσκα μειώνει την ποιότητα της μεταξύ μας επικοινωνίας.

2.      Η χρήση μέσων προστασίας όπως η μάσκα, η απολύμανση των χεριών, το να μην αγγίζουμε το πρόσωπό μας χωρίς να έχουμε πλύνει με απολυμαντικό πριν τα χέρια μας, η απόσταση στα δύο μέτρα από τους άλλους και η αποφυγή συνωστισμού σε ένα χώρο δημιουργούν ακόμη παραπάνω στρες (ψυχολογική πίεση). Αφενός, διότι έτσι εμποδίζεται πάλι η επικοινωνία μας με τους άλλους , καθώς είμαστε οι άνθρωποι ζώα που ζουν σε αγέλη, αλλά και διότι μειώνει την ποιότητα της επικοινωνίας περισσότερο. Αφετέρου, γιατί δεν είμαστε εξοικειωμένοι με τις νέες αυτές συνήθειες.  Το να αφήσει ένας άνθρωπος μια παλιά του συνήθεια και να δημιουργήσει μια καινούρια για το καλό του είναι κάτι που προκαλεί πολύ στρες. Όσοι έχουν επιχειρήσει για το καλό τους να διακόψουν τη συνήθεια του καπνίσματος γνωρίζουν πόσο στρες δημιουργεί αυτή η αλλαγή συνήθειας,  παρότι είναι για το καλό τους.

3.      Η επέλαση του covid  προκαλεί στρες διότι πρέπει να απομακρυνθούμε από αγαπημένα πρόσωπα. Πρέπει να αποφύγουμε να δούμε φίλους, συγγενείς, ερωτικούς συντρόφους, όταν υποψιαζόμαστε ότι μπορεί να φέρουμε τον ιό και όταν νοσούμε.  Αυτή η απομάκρυνση απειλεί το συναισθηματικό δέσιμο που νιώθουμε μαζί τους, καθώς το δέσιμο αυτό εκφράζεται σε όλα τα ανώτερα θηλαστικά ζώα και στους ανθρώπους με τη φυσική επαφή, που είναι το άγγιγμα, το φιλί, η αγκαλιά, η χειραψία. Μέσα μας όταν αυτό απαγορεύεται προκαλεί στρες καθώς είμαστε γενετικά προγραμματισμένοι να βιώνουμε το συναισθηματικό δεσμό μέσω της σωματικής επαφής.

4.      Μεγάλο στρες βιώνουμε λόγω του ιού καθώς ενισχύει την καχυποψία στις σχέσεις μας. Όταν επικοινωνούμε με τους άλλους ο εγκέφαλός μας το πρώτο που κάνει είναι να ελέγξει εάν είμαστε ασφαλείς μαζί τους.  Όταν δε νιώθουμε ασφαλείς, μας δημιουργείται άγχος και φόβος, συναισθήματα που μας δημιουργούν συναισθηματική πίεση. Σήμερα, κάθε επαφή θεωρείται μη ασφαλής μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου. Αυτό δημιουργεί μεταξύ μας άγχος και βιώνουμε τους δεσμούς μας εξαρχής με ανασφαλή τρόπο με συνέπεια αύξηση της ψυχολογικής πίεσης που βιώνουμε εσωτερικά. Ταυτόχρονα, την ασφάλεια ο κάθε άνθρωπος τη βιώνει διαφορετικά ανάλογα με τις εμπειρίες του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, όπως η ηλικία του, τα προβλήματα υγείας που έχει και το πώς αξιολογεί τις δυνατότητές του να ανταποκριθεί ο οργανισμός του σε μια εκδήλωση συμπτωμάτων του ιού. Αλλιώς νιώθει με τους άλλους ασφαλής ένας υγιής νέος, που ακούει ότι ο ιός δεν είναι ιδιαίτερα θανατηφόρος στην ηλικία του και αλλιώς ένας μεσήλικας ή ένας ηλικιωμένος με επιβαρυμένη υγεία. Όμως, καθώς αυτοί συμβιώνουν μέσα στο ίδιο σπίτι , αυτή η διαφορά που νιώθουν στην ασφάλεια προκαλεί στρες και φέρνει εντάσεις και συγκρούσεις, δημιουργώντας φορτισμένο κλίμα. Στην περίπτωση αυτή ο δεσμός δυσκολεύει και δημιουργούνται τάσεις απόστασης μεταξύ τους που εκδηλώνονται με την ανάγκη του πιο νέου να λείψει από το σπίτι για να γλιτώσει τις εντάσεις.

5.      Οι άνθρωποι αναλόγως της ηλικίας τους έχουν διαφορετικά επίπεδα ενέργειας. Προκαλεί μεγαλύτερο στρες σε ένα νέο να μην μπορεί να βγει έξω από έναν μεγαλύτερης ηλικίας.  Ειδικά, όταν ο νέος έχει μεγαλύτερο κίνητρο να βρεθεί έξω για να αποκτήσει μια σχέση ή να εργαστεί, από όσο ένας ηλικιωμένος που έχει βρει τις ισορροπίες του σε αυτά τα θέματα.

6.      Η πανδημία έχει επιφέρει μεγάλη ανασφάλεια στον κόσμο διότι έχει δημιουργήσει οικονομική δυσπραγία. Αυξήθηκε η ανεργία, μειώθηκαν οι οικονομικές απολαβές του νοικοκυριού, συρρικνώθηκαν  τα όνειρα των ανθρώπων για μια καλύτερη ζωή. Το στρες αυτό είναι τεράστιο. Ο οργανισμός επιβαρύνεται πολύ.

7.      Η πανδημία δημιουργεί ένταση και στρες στους ανθρώπους καθώς ως πολίτες δεν μπορούν να διαδηλώσουν για θέματα κοινωνικά που τους ενδιαφέρουν και να εκπληρώσουν τον πολιτικό τους ρόλο στην κοινωνία (θυμηθείτε τις διαδηλώσεις στις ΗΠΑ για τον GeorgeFloyd) .  Ο ιός με λίγα λόγια μειώνει τη συμμετοχή μας στα κοινά και αυτό δημιουργεί στρες στους πολίτες που δεν μπορούν να μιλήσουν για όσα τους ενδιαφέρουν ή να διαμαρτυρηθούν.

8.      Λόγω των περιοριστικών μέτρων στη ψυχαγωγία, οι άνθρωποι δε διασκεδάζουν όπως θα ήθελαν και θα έπρεπε, δε γυμνάζονται, δεν καλλιεργούν την φιλοτεχνία του πνεύματός τους και αυτό προκαλεί στρες καθώς είναι απαραίτητο για τη ψυχολογική ισορροπία.

9.      Ανασφάλεια για το μέλλον. Όλοι θέλουμε να ζούμε σε συνθήκες προβλέψιμες για να νιώθουμε το μέλλον ασφαλές. Όταν, δεν βλέπουμε το τέλος της κρίσης αυτής γρήγορα και ένα πρόγραμμα, ένα σχέδιο για το αύριο, το στρες αυξάνει δραματικά.

10.  Οι επιπτώσεις στην υγεία του covidείναι ένα πολύ στρεσογόνο γεγονός. Απειλεί τη ζωή μας. Απειλεί τη σωματική ακεραιότητα καθώς αφήνει πολλές δυσκολίες οργανικές για το μέλλον. Τα νέα για νοσηλείες στην εντατική, οι περιγραφές ότι δεν μπορείς να αναπνεύσεις, τα νούμερα θανάτων που αυξάνουν, επιφέρουν τόσο στρες που είναι δύσκολο να το διαχειριστείς.

11.  Η διάρκεια της πανδημίας. Όσο η πανδημία μακραίνει χρονικά τόσο η κόπωση μεγεθύνεται, τα ανωτέρω προβλήματα διογκώνονται και αυτό προκαλεί στρες. Η κούραση πιέζει ψυχολογικά τους ανθρώπους όταν υπερβαίνει τα όρια τους να την ανεχτούν.

Η Άρνηση της Πραγματικότητας είναι ένας ψυχολογικός μηχανισμός μέσω του οποίου το άτομο μπορεί να αντέξει κάτι πολύ οδυνηρό που του προκαλεί μεγάλη ψυχολογική πίεση. Η Άρνηση είναι ένας μηχανισμός άμυνας στο στρες.  Όταν μια εξωτερική συνθήκη είναι πολλή δύσκολη και αποδιοργανώνει την ικανότητα του ατόμου να τη διαχειριστεί λογικά τότε εμφανίζεται η Άρνηση ως μέσω επιβίωσης. Αν δεν υπήρχε η Άρνηση θα επερχόταν η ολική κατάρρευση του οργανισμού. Η Άρνηση προστατεύει το άτομο από τη συνειδητοποίηση των  οδυνηρών συνέπειών ενός συμβάντος , επιτρέποντας του να λειτουργεί και να μην καταρρεύσει. Μετά την Άρνηση ο οργανισμός αντιδρά με το μηχανισμό της Προβολής. Δηλαδή, προσπαθεί να αποδώσει την οδυνηρή πραγματικότητα και την ευθύνη για το οδυνηρό γεγονός σε άλλους παράγοντες. Την Άρνηση συνοδεύουν μετά  Θεωρίες Συνομωσίας.

Όταν ένας νέος άνθρωπος λόγω του covidδεν μπορεί να βρει δουλειά, αναποδογυρίζεται ο προγραμματισμός της ζωής του, νιώθει φόβο για το μέλλον, έχει δυσκολίες να συναντήσει τη σύντροφό του, που πιθανά έχει τις ίδιες δυσκολίες κι εκείνη, δεν εκπολώνει την ενέργειά του εκτός σπιτιού, ζει με ένα φοβισμένο για την υγεία και τη ζωή του πατέρα με τον οποίο συγκρούεται μέσα στο σπίτι και γνωρίζει πως ο ίδιος κινδυνεύει λιγότερο λόγω ηλικίας και καλής συνολικής υγείας να νοσήσει σοβαρά,  είναι λογικό από όλο αυτό το στρες να λειτουργήσει ο μηχανισμός της Άρνησης. Έπειτα από αυτό το στάδιο είναι λογικό να λειτουργήσει η προβολή και να θεωρήσει ότι όλα αυτά είναι υπερβολές των ΜΜΕ και των κυβερνήσεων για να πετύχουν άλλους στόχους, συνήθως κακόβουλους.

Μέσω της Άρνησης, η προσοχή του επιλέγει να επεξεργαστεί μόνο τα στοιχεία εκείνα που επικυρώνουν τη στάση του (πχ. πώς γίνεται να κολλήσεις έναν ιό και να μην έχεις συμπτώματα; Αρρώστησε ο ταδε και το πέρασε σα μια απλή γριπούλα. Σταματά να διαβάζει τον αριθμό κρουσμάτων και θανάτων κάθε μέρα. Κοκ) και να απορρίπτει την επεξεργασία των στοιχείων που καταρρίπτουν τη στάση του  (ανακοινώσεις ΕΟΔΥ, συμβουλές ειδικών, περιστατικά σοβαρής νόσησης και θανάτου).

Με τους μηχανισμούς αυτούς γλιτώνει από το υπερβολικό στρες για τις συνέπειες του covidστη ζωή του και λειτουργεί σα να μην υπάρχει, πχ. πηγαίνοντας σε κορονοπάρτι.

Η Άρνηση είναι συνηθισμένος μηχανισμός άμυνας και τον έχουμε όλοι μας. Η ενεργοποίησή του εξαρτάται από το πόσο πολύ μας έχει αποδιοργανώσει ψυχολογικά με τις συνέπειές του ένα γεγονός. Κλασικά παραδείγματα Άρνησης είναι όταν έρχεται ένας ανεπιθύμητος χωρισμός σε μια σχέση που αρνείται κάποιος να αποδεχτεί και πιέζει το σύντροφο να παραμείνει στη σχέση με απειλές, κολακείες , διαρκή αναζήτησή του. Άλλο παράδειγμα είναι να παθαίνει κάποιος έμφραγμα και να συνεχίζει μετά βλαβερές συνήθειες σαν να μην υπήρξε το έμφραγμα ποτέ.

Η Άρνηση εμφανίζεται όταν δεν μπορούμε να αποδεχτούμε ότι κάτι κακό μπορεί να συμβεί και σε εμάς και δεν εξαιρούμαστε από την πιθανότητα αυτή. Με τη χρόνια χρήση αυτού του μηχανισμού δεν προσαρμοζόμαστε στις συνθήκες που έχουν ανακύψει και τα προβλήματα μεγενθύνονται.  Όταν κάποιος λειτουργεί με Άρνηση είναι δείγμα ότι βρίσκεται σε τόσο πολύ στρες που κοντεύει να καταρρεύσει.

Η αποδοχή των δυσκολιών που ανακύπτουν από μια δυσάρεστη κατάσταση μπορεί να μας κάνει να σταθούμε στα πόδια μας πιο γρήγορα και αποτελεσματικά και να αντέξουμε τις άσχημες συνέπειες πιο λειτουργικά. Η Αποδοχή της δυσφορίας και του συναισθήματος ξεβολέματος από τις ισορροπίες που ξέραμε θα μας βοηθήσει να αντέξουμε και να ξεπεράσουμε στο τέλος όλα αυτά με το προσαρμοστούμε καλύτερα και να βγούμε πιο δυνατοί.