Βασικές γνώσεις για τα Ψυχοφάρμακα

Πολλοί αναγνώστες του Nophobia.gr, της Σελίδας στο FacebookNophobia.gr-  ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ και της ομάδας στο FacebookΞεπεράστε τις Φοβίες, καθώς και πελάτες μου με προβλήματα παθολογικού Άγχους, Φοβίες και Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή θέλουν να μάθουν κάποια βασικά πράγματα για την φαρμακευτική θεραπεία. Αποφάσισα, λοιπόν, ενώ είμαι ψυχολόγος και δε συνταγογραφώ φάρμακα, ούτε προτείνω κάποια σκευάσματα σε τέτοιες ερωτήσεις, να μοιραστώ κάποιες βασικές γνώσεις σχετικά με τη φαρμακευτική θεραπεία των Διαταραχών Άγχους, των Φοβιών και των Διαταραχών στο φάσμα της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (ΙΨΔ). Φυσικά το περιεχόμενο αυτό είναι απλά ενημερωτικό και κάποιος πρέπει να απευθύνεται σε ψυχίατρο για να λάβει εξειδικευμένη και υπεύθυνη γνώση για το θέμα.

Όπως έχω πολλές φορές αναφέρει σε άλλα άρθρα, τα ανωτέρω προβλήματα ψυχικής υγείας αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με Συμπεριφοριστικές Τεχνικές. Όμως, πολλές φορές η κλινική εικόνα ενός ασθενούς μας αναγκάζει να τον παροτρύνουμε να δοκιμάσει και φαρμακευτική αγωγή παράλληλα, επισκεπτόμενος έναν ψυχίατρο. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν το άτομο έχει πολλή έντονη συμπτωματολογία και η λειτουργικότητα του έχει μειωθεί αρκετά ή όταν συνυπάρχει ένα Μείζων Καταθλιπτικό Επεισόδιο.

Κάποιες συνηθισμένες κατηγορίες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στην ψυχιατρική για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών είναι οι εξής:

1.     Αγχολυτικά / Ηρεμιστικά: Αυτά χρησιμοποιούνται για την άμεση ανακούφιση των συμπτωμάτων του Άγχους, μειώνοντας την ένταση τόσο των σωματικών συμπτωμάτων του άγχους (ταχυκαρδία, δύσπνοια, εφίδρωση κλπ) όσο και της συναισθηματικής δυσφορίας που προκαλεί το άγχος και ο φόβος. Χρησιμοποιούνται επίσης για την αντιμετώπιση προβλημάτων ύπνου. Κάποια από τα φάρμακα αυτά δρουν στον οργανισμό για κάποιες ώρες ενώ κάποια άλλα έχουν πιο παρατεταμένη δράση. Συνήθως τα φάρμακα αυτά δρουν γρήγορα μετά τη λήψη τους.
2.     Αντικαταθλιπτικά: Τα φάρμακα αυτά δεν είναι μόνο για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Έχουν βρεθεί αποτελεσματικά σχεδόν σε όλες τις ψυχικές διαταραχές. Δρουν συνήθως στη σεροτονίνη και τη νοραδρεναλίνη. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες των φαρμάκων αυτών (AMAO, SSRI, SNRI, Τρικυκλικά, Τετρακυκλικά) ανάλογα με τη χημική τους σύνθεση και τον τρόπο δράσης τους στον εγκέφαλο. Τα φάρμακα αυτά δρουν πιο αργά από τα ηρεμιστικά και χρειάζονται 15-20 μέρες ώσπου να φανούν τα πρώτα αποτελέσματα δράσης και 3-6 μήνες για να φανεί η μέγιστη ωφέλεια στον ασθενή. Θεωρούνται η καλύτερη φαρμακευτική λύση με τα πιο μακροπρόθεσμα αποτελέσματα για τα προβλήματα Άγχους, Φοβιών και ΙΨΔ. Συνήθως επιφέρουν βελτίωση 30%-60%, ενώ σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα, όπως Αγχολυτικά ή Νευροληπτικά ή η ταυτόχρονη χορήγηση περισσοτέρων του ενός αντικαταθλιπτικών μπορεί να αυξήσει ακόμη λίγο περισσότερο το αποτέλεσμα βελτίωσης. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα του ασθενούς και να βελτιώσουν τη διάθεση, την όρεξη για φαγητό και τον ύπνο.
3.     Νευροληπτικά / Αντιψυχωτικά: Συνήθως τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιούνται όχι ως κύρια θεραπεία των προβλημάτων Άγχους ή της ΙΨΔ αλλά ως συμπληρωματική –  ενισχυτική του αποτελέσματος θεραπεία. Δρουν στη Ντοπαμίνη και κάποια στη Ντοπαμίνη και τη Σεροτονίνη. Έχει βρεθεί πως σε κάποιες περιπτώσεις ενισχύουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα των αντικαταθλιπτικών και γι’ αυτό ολοένα και αυξάνεται η συνταγογράφησή τους ταυτόχρονα με κάποιο αντικαταθλιπτικό σε χαμηλές συνήθως δόσεις. Σε μικρές δοσολογίες μπορούν να αντικαταστήσουν τα αγχολυτικά ή να χρησιμοποιηθούν ως λύση για προβλήματα ύπνου ή την αυξημένη διέγερση. Δηλαδή,, όταν ο ψυχίατρος αντιληφθεί ότι ένα πρόβλημα είναι ανθεκτικό στην αντιμετώπιση με το συνηθισμένο τρόπο (αντικαταθλιπτικά ή αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά ταυτόχρονα)  ή αν τα συμπτώματα είναι πάρα πολύ έντονα (πχ. σε μια έντονη ΙΨΔ) τότε επιστρατεύει και τη λύση των φαρμάκων αυτών για να βοηθήσει τους ασθενείς περισσότερο.
4.     Άλλα ψυχιατρικά φάρμακα: Σε κάποιες περιπτώσεις και ανάλογα τα προβλήματα κατάθλιψης που μπορεί να αντιμετωπίζει ο ασθενής ως απόρροια των προβλημάτων Άγχους, Φοβιών ή ΙΨΔ μπορεί ένας ψυχίατρος να συνταγογραφήσει και κάποια άλλα φάρμακα που ενισχύουν το αποτέλεσμα των προηγούμενων φαρμάκων στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της κατάθλιψης, όπως οι Σταθεροποιητές της Διάθεσης ή το Λίθιο. Αυτά δεν είναι φάρμακα εκλογής για τα προβλήματα Άγχους, Φοβιών ή φάσματος ΙΨΔ αλλά  βοηθούν στη βελτίωση της διάθεσης και στον έλεγχο των επεισοδίων κατάθλιψης.

Συχνά, κάποιος ασθενής χρειάζεται να δοκιμάσει περισσότερα του ενός φάρμακα και σε διάφορες δοσολογίες για έχει κάποιο αποτέλεσμα. Ποιό φάρμακο και σε ποιά δοσολογία ακριβώς θα έχει αποτέλεσμα στον οργανισμό του είναι κάτι που δεν μπορεί να προβλέψει από πριν ουδείς ψυχίατρος. Όπως, επίσης, δεν μπορεί να προβλέψει από πριν εάν ένα φάρμακο θα έχει παρενέργειες ή όχι. Ένα φάρμακο μπορεί να παρουσιάσει παρενέργειες σύντομα, μπορεί να μην τις παρουσιάσει αρχικά αλλά να ενσκήψουν κάποια στιγμή στην πορεία ή να μην επιφέρει απολύτως καμία παρενέργεια ποτέ. Επομένως, η φαρμακευτική θεραπεία μπορεί να χρειαστεί αρκετές δοκιμές φαρμάκων μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα για τον ασθενή που να έχει τη μέγιστη αποτελεσματικότητα σε συνδυασμό με ελάχιστες ή καθόλου παρενέργειες για τον ασθενή.

Περισσότερες και πιο ειδικές πληροφορίες για τη φαρμακοθεραπεία χρειάζεται να λάβει κανείς από τον ψυχίατρό του.

Το άρθρο αυτό γράφεται από εμένα, που δεν είμαι γιατρός αλλά ψυχολόγος και γι’ αυτό το λόγο δε δίνω φάρμακα, ως μια απλή ενημέρωση και γενική γνώση της έταιρης επιλογής θεραπείας που έχει κάποιος για την αντιμετώπιση των φοβιών του ή της ΙΨΔ που είναι η φαρμακοθεραπεία.

Τα φάρμακα είναι εργαλείο θεραπείας!

Δεν είναι η θεραπεία των προβλημάτων αυτών!

Τα φάρμακα στην αντιμετώπιση των ανωτέρω προβλημάτων δεν παράγουν καλύτερα αποτελέσματα από τη Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία πάντα. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώσεις η Συμπεριφοριστική αντιμετώπιση υπερέχει της φαρμακοθεραπείας σε αποτελεσματικότητα, ενώ τα καλύτερα αποτελέσματα παράγει στις πιο δύσκολες και σοβαρές καταστάσεις ο συνδυασμός τους.

Το κύριο πρόβλημα των φαρμάκων είναι ότι δε μαθαίνεις τι να κάνεις ο ίδιος ως ασθενής για το πρόβλημά σου και περιμένεις ένα χάπι να στα λύσει όλα. Δεν αναπτύσσεις δεξιότητες χειρισμού των προβλημάτων σου, δε μαθαίνεις πώς προήλθαν, δε μαθαίνεις γιατί παραμένουν τόσα χρόνια παρά τις τόσες φαρμακευτικές αλλαγές που έχεις κάνει ή γιατί υποτροπιάζεις τόσο συχνά όταν σταματάς τα φάρμακα. Για τους λόγους αυτούς η αντιμετώπιση των ανωτέρω προβλημάτων μόνο φαρμακευτικά είναι λειψή. Γι’ αυτό και οι υποτροπές είναι πολύ συχνές όταν κανείς κόβει τα φάρμακα και μάλιστα συχνά σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η Συμπεριφοριστική Αντιμετώπιση δίνει τις απαντήσεις που έχεις ανάγκη σε όλα αυτά και σου δείχνει τι χρειάζεται να δεσμευτείς να κάνεις ο ίδιος για να μάθεις να θεραπεύεις μόνος σου τον εαυτό σου. Η θεραπεία περνά και από το δικό σου χέρι! Τα φάρμακα τις περισσότερες φορές αν και συχνά είναι απαραίτητα δεν είναι αρκετά.

Καθώς το άρθρο αυτό μπορεί να δημιουργήσει την επιθυμία σε κάποιους αναγνώστες να με ρωτήσουν περισσότερα πράγματα για τα φάρμακα ή για τη φαρμακευτική αγωγή που ήδη λαμβάνουν, απαντώ εκ των προτέρων πως δε θα κάνω κάποιο σχόλιο άλλο και δε θα δώσω απαντήσεις για τέτοια θέματα καθώς χρειάζεται να τα συζητήσουν με το ψυχίατρό τους.Διάφορα Θέματα Ψυχολογίας