Ντροπαλότητα: Πώς να μιλήσω στους άλλους
Στο σημερινό άρθρο θα μιλήσουμε για την ντροπαλότητα. Η ντροπαλότητα είναι φυσιολογική σε όλους τους ανθρώπους και μάλιστα είναι και φυσιολογική στα στάδια ανάπτυξης του ανθρώπου. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που η ντροπαλότητα μπορεί να προκαλεί σοβαρά προβλήματα στον άνθρωπο. Είναι εκείνες οι περιπτώσεις, οι οποίες στην κλινική ψυχολογία συνήθως διαγιγνώσκονται ως Αποφευκτική Προσωπικότητα ή Κοινωνική Φοβία. Στο σημερινό άρθρο θα εξετάσουμε τα προβλήματα που προκύπτουν σε άτομα, τα οποία έχουν μία αποφευκτική συμπεριφορά ως προς τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους και νιώθουν γενικά μεγάλη συστολή και ντροπή σε κοινωνικές περιστάσεις.
Συνήθως, οι άνθρωποι οι οποίοι είναι υπερβολικά ντροπαλοί βιώνουν μεγάλες δυσκολίες στη ζωή. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή, από τότε που ήταν παιδιά. Οι άνθρωποι αυτοί, συνήθως, μεγαλώνουν ως τα λεγόμενα «καλά παιδιά της οικογένειας». Παίρνουν διαρκώς επαίνους για τη συμπεριφορά τους που είναι τόσο ήσυχα και τόσο ήρεμα παιδιά. Είναι τα παιδιά αυτά, τα οποία δεν προκαλούν προβλήματα στους γονείς, δεν τους φέρνουν αντιρρήσεις, φαίνεται να έχουν πολύ μεγάλο αυτοέλεγχο, να μην είναι ιδιαίτερα ζωηρά και μάλιστα να είναι και πολύ ήσυχα. Έτσι παίρνουν θετικά σχόλια γι’ αυτή τη συμπεριφορά τους και αυτή η συμπεριφορά ενισχύεται, διότι έτσι οι γονείς και οι μεγαλύτεροι, των οποίων τη γνώμη έχουν ανάγκη, τα επαινούν περισσότερο και με τους επαίνους αυτούς εκείνα νιώθουν πιο ευτυχισμένα.
Η ζωή όμως ενός παιδιού με κοινωνικό άγχος είναι πολύ δύσκολη στην πραγματικότητα. Θα λέγαμε ότι αυτό το κοινωνικό άγχος επηρεάζει την κοινωνική τους ζωή σε πολύ μεγάλο βαθμό και μάλιστα για πολλά χρόνια. Αν θα λέγαμε ότι υπάρχει μία λέξη που συνοδεύει την παιδική τους ηλικία αυτή θα ήταν η μοναξιά. Επειδή τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται να κάνουν παρέες και φιλίες εύκολα, διότι είναι πολύ συνεσταλμένα και ντροπαλά, δυσκολεύονται να βρουν οι ίδιοι παρέες μέσα στο σχολείο. Δυσκολεύονται πολύ να αποκτήσουν παρέες και να ενταχθούν σε ομάδες συνομηλίκων. Συνήθως είναι τα παιδιά με τους λιγότερους φίλους και τα οποία φαίνονται πιο μοναχικά στην τάξη. Είναι τα παιδιά εκείνα τα οποία και στην τάξη αλλά και στο σχολείο μπορεί να περνούν απαρατήρητα. Σαν να μην υπάρχουν!
Στο σχολείο εκτός από τις δυσκολίες στο να αποκτήσουν παρέες με άλλα παιδιά συχνά αντιμετωπίζουν και προβλήματα στις σχολικές επιδόσεις. Πώς ένα παιδί το οποίο αγχώνεται πως θα το κρίνουν οι άλλοι, αγχώνεται ότι θα το κρίνουν αρνητικά και θα γελάσουν μαζί του αν μιλήσει, ότι θα παρατηρήσουν ότι κοκκινίζει εύκολα, ότι το πιάνει ιδρώτας εύκολα, ότι τρέμουν τα χέρια του εύκολα, πώς αυτό το παιδί θα σηκωθεί στον πίνακα να γράψει μία άσκηση, να πει μάθημα όρθιο, να απαγγείλει σε μία σχολική εορτή ένα ποίημα; Οι βαθμοί του μπορεί να είναι μικρότεροι από αυτό που του αξίζει, από αυτό που το δυναμικό του θα του επέτρεπε να επιτύχει. Ενώ δηλαδή στο δημοτικό θα μπορούσε να είναι μαθητής του 9, μπορεί να βγάζει 8. Αντίστοιχα, στο γυμνάσιο και στο λύκειο αντί για μαθητής του 18 και του 19 να βγάζει βαθμούς 15 ή 16.
Αυτή η μείωση των επιδόσεων η οποία είναι αναντίστοιχη με τις πραγματικές του δυνατότητες θα τον συνοδεύει και στην υπόλοιπη ακαδημαϊκή του ζωή και την επαγγελματική του καριέρα. Δηλαδή και στο πανεπιστήμιο από τη στιγμή που αυτά τα παιδιά δυσκολεύονται να κάνουν παρέες θα δυσκολευτούν σε μία ομαδική εργασία που απαιτεί συνεργασία και προτάσεις ιδεών. Θα δυσκολευτούν να συνεργαστούν και σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί μάλιστα να είναι οι ριγμένοι της υπόθεσης καθώς οι άλλοι που είναι πιο διεκδικητικοί εύκολα μπορεί να τους φορτώσουν μεγαλύτερο όγκο εργασίας να κάνουν εξαιτίας της υποχωρητικότητας τους και της ανάγκης τους να γίνονται αρεστοί.
Θα τους είναι πολύ δύσκολο να σηκωθούν να παρουσιάσουν την εργασία τους μπροστά στο κοινό. Το να μιλήσουν μπροστά στο κοινό είναι κάτι που τους δυσκολεύει ακόμα παραπάνω. Μιλάμε για ανθρώπους οι οποίοι δυσκολεύονται να μιλήσουν ακόμα και σε μικρή ομάδα ατόμων με τα οποία γνωρίζονται πολύ καλά, όπως μια παρέα που έχουνε χρόνια. Είναι οι άνθρωποι οι οποίοι σε μια παρέα παραμένουν κυρίως σιωπηλοί, αποφεύγουν το χιούμορ, αποφεύγουν να πουν τη γνώμη τους, διότι φοβούνται ότι οι άλλοι θα τους παρεξηγήσουν ή θα τους απορρίψουν ή θα τους κοροϊδέψουν. Πώς, λοιπόν, με τέτοιες δυσκολίες σε πιο απλές καταστάσεις θα σηκωθούν και θα κάνουν την παρουσίαση μίας εργασίας μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό και μπροστά σε έναν κριτή, όπως ο καθηγητής τους; Το ίδιο θα τα συνοδεύει και στην επαγγελματική τους ζωή καθώς σε ένα περιβάλλον ανταγωνιστικό θα κληθούν να λειτουργήσουν ομαδικά, ενώ οι άλλοι μπορεί, επειδή είναι πιο διεκδικητικοί να τους φορτώνουν περισσότερες εργασίες απ’ αυτές που αντέχουν. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα εκείνοι να καταπιέζονται.
Πώς θα μπορέσουν να κάνουν παρουσίαση μιας ιδέας, ενός project, μπροστά σε άλλους, μπροστά στους ανωτέρους τους, στους συνεργάτες τους ή σε συναδέλφους με τους οποίους μπορεί να έχουν και ανταγωνιστική σχέση; Πώς θα αντέξουν τα σχόλια τη στιγμή τα αποφεύγουν, όπως αποφεύγουν κάθε μορφής κριτική στη ζωή τους;
Οι άνθρωποι, λοιπόν, με αυτά τα προβλήματα ζουν πραγματικά μια πολύ δύσκολη ζωή για πολλά χρόνια. Υποχωρούν απέναντι στους άλλους νομίζοντας ότι με το να υποχωρούν και να κάνουν τα θελήματα των άλλων καταπιέζοντας τις δικές τους αντιδράσεις, τις δικές τους σκέψεις, τα δικά τους συναισθήματα, τις ανάγκες τους , αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να γίνουν αρεστοί. Για να γίνουν αποδεκτοί από τους άλλους και να μην γίνουν αντικείμενα αρνητικού σχολιασμού μπορεί να ανεχθούν και καταστάσεις οι οποίες απέναντί τους είναι άδικες, ακόμα, και να ανεχθούν εκφοβισμό. Μπορεί να είναι τα παιδιά τα οποία στο σχολείο βίωναν εκφοβισμό από τους συμμαθητές τους και έχουνε αρνητικές εμπειρίες διότι δεν μπορούσαν να διαχειριστούν αυτή τη συμπεριφορά των άλλων και δεν μπορούσαν και δεν ήξεραν πως να αντιδράσουν.
Για τους παραπάνω λόγους εμφανίζονται υποχωρητικοί στις απαιτήσεις των άλλων, μπορεί να γίνονται τα «παιδιά για τα θελήματα» των άλλων και γι’ αυτό το λόγο να βιώνουν καταπίεση μέσα τους, να νιώθουν μειονεκτικά παρότι είναι ενταγμένοι σε μία παρέα. Αποφεύγουν να εκφράσουν τη γνώμη τους, αποφεύγουν να κάνουν χιούμορ, επομένως νιώθουν πολύ μειονεκτικά και δεν έχουν αυτοπεποίθηση. Μέσα τους βιώνουν ότι «ναι μεν φαίνομαι στους άλλους ένα καλό και ήρεμο άτομο αλλά μάλλον με τη συμπεριφορά μου γίνομαι βαρετός». Είναι οι άνθρωποι εκείνοι οι οποίοι ενώ μπορεί να βοηθούν τους άλλους, εν τούτοις εκείνοι μπορεί να μην τους προσκαλούν, όταν θα κανονίσουν ένα πάρτι, μια γιορτή, μία έξοδο, μια γνωριμία με άτομα του άλλου φύλου. Τότε οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία ή αποφευκτική προσωπικότητά βιώνουν εγκατάλειψη και βιώνουν μία αίσθηση ότι είναι ελαττωματικοί. Όλη αυτή η εμπειρία έχει επίδραση στην ψυχολογία τους.
Η διάθεσή τους γίνεται ακόμα χειρότερη επειδή δυσκολεύονται και στις ερωτικές σχέσεις. Επειδή φοβούνται την αρνητική κριτική, φοβούνται ότι αν πλησιάσουν ερωτικά ένα άτομο του άλλου φύλου τότε αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα, από την αμηχανία τους και από την ντροπή τους και την υπερβολική συστολή, να μην καταφέρουν να αρθρώσουν λέξη, να μην μπορέσουν να μιλήσουν, να μην ξέρουν τι να πουν. Είναι μαζεμένοι, κλειστοί τύποι ανθρώπου οι οποίοι δύσκολα εκφράζονται. Για τους λόγους αυτούς δυσκολεύονται να προσεγγίσουν το άλλο φύλο ερωτικά. Φοβούνται την απόρριψη και το χλευασμό. Συνήθως αργούν να κάνουν σχέση. Αργούν όχι μόνο να κάνουν σχέση αλλά και να κάνουν σεξ.
Όλα αυτά τα προβλήματα είναι πραγματικά πολύ μεγάλα και δυσβάσταχτα να τα βιώσουν και γι’ αυτό το λόγο τα συμπτώματα τους είναι πολύ έντονα και νιώθουν σε ένα μόνιμο στρες όταν πρόκειται να συναντήσουν άλλους ανθρώπους σε κοινωνικές περιστάσεις. Βιώνουν απογοήτευση γενικά στη ζωή τους και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα όλες τους οι προσπάθειες να ματαιώνονται και να νιώθουν ακόμα πιο αδύναμοι και με μικρότερη αυτοπεποίθηση. Κλείνονται στον εαυτό τους και κλείνονται και μέσα στο σπίτι τους παίζοντας με τον υπολογιστή να περάσει η ώρα και αποφεύγοντας τις κοινωνικές επαφές. Στο τέλος επειδή μπορεί να νιώθουν καταθλιπτικά καταφεύγουν στο ποτό και συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα με το αλκοόλ.
Μέσα από αυτό το άρθρο θέλησα να επισημάνω τις δυσκολίες που βιώνουν οι άνθρωποι με κοινωνικό άγχος στη ζωή τους, που νιώθουν υπερβολική συστολή και πολύ μεγάλη ντροπαλότητα και οι οποίοι στερούνται διεκδικητικής συμπεριφοράς. Όλα αυτά τα προβλήματα αντιμετωπίζονται;
Φυσικά και αντιμετωπίζονται! Οι Συμπεριφοριστικές Τεχνικές είναι πολύ αποτελεσματικές σε αυτές τις περιπτώσεις και μπορούν να βοηθήσουν πάρα πολύ έναν άνθρωπο να ξεπεράσει τα προβλήματα συστολής, ντροπαλότητας, διεκδικητικότητας και κοινωνικής φοβίας.
