Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: Πώς τη βιώνει το άτομο και γιατί υποφέρει τόσο έντονα

Σε αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε το πώς νιώθει ένας άνθρωπος που υποφέρει από  Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.  Σε άλλα άρθρα δημοσιευμένα στο blog  της ιστοσελίδας,  όσο και στο κανάλι  Nophobia Channel στο YouTube έχουμε μιλήσει πολλές φορές αναλυτικά για τα συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστικής  Διαταραχής. Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρηθεί να αντιληφθεί ο αναγνώστης για ποιό λόγο υποφέρουν αυτοί οι άνθρωποι τόσο πολύ ψυχολογικά.

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αποτελείται από σκέψεις και εικόνες ή παρορμήσεις,  οι οποίες περνάνε από το μυαλό όλων των ανθρώπων αλλά στους ανθρώπους με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή  παίρνουν τη μορφή  επίμονης  επανάληψης  και εισβολής στο μυαλό  εκεί που  δεν το θέλουν. Αυτές τις σκέψεις,  εικόνες και παρορμήσεις τις ονομάζουμε Ιδεοληψίες. Το άτομο προσπαθεί με κάθε τρόπο να αγνοεί αυτές τις  ιδεοληψίες αποφεύγοντας τα ερεθίσματα που τις προκαλούν ή προσπαθώντας να τις αντικαταστήσει με άλλες σκέψεις ή εικόνες που δεν του προκαλούν άγχος.  Επίσης, το άτομο εκτελεί κάποιες συγκεκριμένες  πράξεις,  οι οποίες σκοπό  έχουν να εξουδετερώσουν το άγχος που προκαλούν ιδεοληψίες αυτές και ονομάζονται Τελετουργίες. Ωστόσο, δεν θα αναφερθούμε εδώ στα συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστικής  Διαταραχής αναλυτικά , καθώς ο σκοπός του άρθρου αυτού είναι διαφορετικός.

Η  Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι πολύ διαφορετική ως προς την ένταση του άγχους και του φόβου που νιώθουν οι πάσχοντες  σε σύγκριση με ασθενείς άλλων αγχωδών διαταραχών. Όσοι έχουμε κλινική εμπειρία ως ψυχολόγοι που αναλαμβάνουν περιπτώσεις ανθρώπων με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή και κάνουμε τη σύγκριση με ανθρώπους, που έχουν για παράδειγμα αγοραφοβία,  κοινωνική φοβία,  πανικό  βλέπουμε ότι εκείνοι με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή υποφέρουν περισσότερο. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή  θίγει τον πυρήνα της εικόνας του ατόμου για το ποιός είναι.

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή κάνει τους πάσχοντες να αμφιβάλλουν για την ίδια τους την ηθική, για τις αξίες τους, το τι είδους άνθρωποι είναι τελικά.

Όλοι μας έχουμε μια κατασταλαγμένη εικόνα για τον εαυτό μας σχετικά με το τι είμαστε και ποιές είναι οι δικές μας αξίες. Για παράδειγμα,  μπορεί να γνωρίζουμε ότι είμαστε καλοί  άνθρωποι ,  φιλόδοξοι,  ότι αγαπάμε τους άλλους, ότι είμαστε υπεύθυνοι.

Και οι άνθρωποι Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή γνωρίζουν τον εαυτό τους. Ωστόσο, στη  διαταραχή αυτή το πρόβλημα  είναι ότι τους κάνει να αμφιβάλλουν για την ηθική τους,  για τις για τις αξίες τους,  για τις προθέσεις τους,  για την υπευθυνότητα τους,  για το ποιοι άνθρωποι είναι!

Στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή οι άνθρωποι φοβούνται μήπως πραγματοποιηθούν οι σκέψεις που φοβούνται  και  οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα  όχι   μόνο στους ίδιους αλλά και στους άλλους ανθρώπους που αγαπούν.  Γι’ αυτό το λόγο είναι διαφορετική από όλες τις άλλες.

Οι άνθρωποι με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή που φοβούνται για παράδειγμα τη μόλυνση και μάλιστα τη μόλυνση από θανατηφόρες ασθένειες,  όπως το AIDS  ή  μπορεί να φοβούνται άλλους ιούς οι οποίοι δυνητικά μπορεί να γίνουν επικίνδυνοι, όπως η λύσσα, η γρίπη των πουλερικών,   αλλά και ασθένειες  δύσκολες,  όπως ο καρκίνος,  φοβούνται ότι θα πεθάνουν,  γιατί μπορεί να αρρωστήσουν οι ίδιοι,  αλλά, ακόμη,  φοβούνται ότι εξαιτίας των ενεργειών τους  μπορεί να αρρωστήσουν και οι αγαπημένοι τους άνθρωποι  ή  άλλοι άγνωστοι άνθρωποι  εξαιτίας τους και αυτό ακριβώς βαραίνει την ηθική τους συνείδηση πάρα πολύ.

Νιώθουν βαριά την ηθική ευθύνη, τη συνείδηση του να μην αφήσουν ένα μικρόβιο να εξαπλωθεί και σε άλλους ανθρώπους  γύρω τους  είτε αυτοί είναι αγαπημένα τους πρόσωπα  ή  ακόμα και  άγνωστοι.  Όλο  αυτό φοβούνται πως μπορεί να  έχει σαν αποτέλεσμα να τεθούν σε κίνδυνο και άλλοι άνθρωποι εξαιτίας τους, επειδή οι ίδιοι ήσαν αμελείς  και απρόσεκτοι.
Το ίδιο φοβούνται και οι ιδεοψυχαναγκαστικοί  πάσχοντες,  οι οποίοι φοβούνται μην τυχόν από κάποια αμέλειά τους, λάθος τους, παραμέληση, απροσεξία προκάλεσαν κάποια ζημιά στους άλλους  χωρίς να το καταλάβουν, όπως για παράδειγμα οδηγώντας μη χτύπησαν κάποιον και δεν το κατάλαβαν, ή να βλάψουν τον εαυτό τους  ή τους άλλους, πχ. τα παιδιά τους  χωρίς να το καταλάβουν,  για παράδειγμα με το να έβαλαν  κατά λάθος στο φαγητό κάποιο δηλητήριο.

Από την άλλη πλευρά, ιδεοψυχαναγκαστικοί  πάσχοντες  που φοβούνται  μην κάνουν,  χάνοντας τον έλεγχο,  κακό στους άλλους,  όπως κάποιο έγκλημα, ζουν μόνιμα με το φόβο ότι  είναι κακοί άνθρωποι.  Θα έλεγε κανείς ότι αυτοί οι άνθρωποι,  ενώ γνωρίζουν ότι είναι άνθρωποι με  συναισθηματική σταθερότητα, με ηθική ακεραιότητα, με ενδιαφέρον για τους άλλους, με υψηλό βαθμό υπευθυνότητας, αρχίζουν και αμφιβάλλουν ακριβώς για όλα αυτά.

Η συλλογιστική τους λειτουργεί  αναρωτούμενοι ,   «τί άνθρωπος θα ήμουν αν δεν έπαιρνα όλα τα μέτρα που πρέπει για να προστατεύσω τους άλλους ή τον εαυτό μου, αν δε λειτουργώ υπεύθυνα»;

«Θα ήμουν ένας ανεύθυνος,  ένας άνθρωπος,  που ενώ θα μπορούσε να προλάβει το κακό, ήταν αμελής, δεν έδωσε σημασία και το κακό συνέβη και άρα φταίω εγώ».

Αποδίδουν δηλαδή στον εαυτό τους ευθύνες, συχνά  ακόμα και σε πράγματα τα οποία είναι αδύνατο για τον οποιονδήποτε να ελέγξει.  Σκέφτονται ότι μπορεί να είναι αδιάφοροι, αμελείς, ανεύθυνοι,  ότι δεν αγαπούν πραγματικά τους άλλους,  ότι δεν νοιάζονται πραγματικά  για τους άλλους,  ότι δεν αγαπούν τον εαυτό τους  και γι’ αυτό τους συμβαίνουν όλα αυτά.

Φοβούνται πως  υπάρχει μέσα τους ένας κρυμμένος εαυτός  που δεν τον έχουν ανακαλύψει και αυτός φαίνεται σε αυτές τις ιδεοληψίες.

Έτσι  αμφιβάλλουν κατά πόσον αυτό το οποίο ξέρουν για τον εαυτό τους  είναι αυτό που πράγματι ισχύει ή ισχύει κάτι άλλο, το οποίο δεν έχουν ανακαλύψει μέχρι σήμερα, όπως για παράδειγμα ότι είναι κρυφά δολοφόνοι, εγκληματίες, ανεύθυνοι, ότι δεν αγαπούν τους άλλους  κλπ.

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή θίγει, λοιπόν,  ακριβώς αυτό τον πυρήνα της εικόνας που το άτομο έχει για τον εαυτό του. Ενώ ξέρει ότι νοιάζεται,  ενώ ξέρει ότι αγαπά τους άλλους, οι  ιδεοληψίες του σπέρνουν  την αμφιβολία για την αγάπη αυτή.  Ενώ ξέρουν ότι είναι άνθρωποι μεθοδικοί και οργανωτικοί αμφιβάλλουν μην είναι αδιάφοροι και απρόσεκτοι.

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή τους χτυπά ακριβώς στο πως νιώθουν, το πώς βιώνουν τον εαυτό τους,  τις αξίες τους, την ηθική τους.

Μπορεί να είναι πιστοί και ένθεοι και να νιώθουν αμαρτωλοί και άθεοι επειδή έχουν σκέψεις βλάσφημες για το Θεό. Μπορεί να ξέρουν ότι σε όλη τους τη ζωή ήταν ετεροφυλόφιλοι αλλά να φοβούνται μην μέσα τους κρύβονται προθέσεις ομοφυλοφιλίας που δεν είχαν βγει στην επιφάνεια ως σήμερα. Μπορεί να γνωρίζουν ότι αγαπούν τα παιδιά αλλά να φοβούνται μήπως  έχουν κρυφές ενορμήσεις παιδεραστίας.

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή θίγει τον πυρήνα του «ποιος είμαι σαν άτομο».

Γι’ αυτό το λόγο σπέρνει τόσο φόβο  στα άτομα αυτά. Για τους ιδεοψυχαναγκαστικούς  πάσχοντες  ο κίνδυνος παραμονεύει παντού είτε με τη μορφή κάποιου ιού ή κάποιου μικρόβιου, είτε κάποιας  σκέψης , εικόνας , παρόρμησης,  η οποία είναι αποκρουστική και έχουν την ευθύνη να την εξουδετερώσουν γιατί φοβούνται πως αν παραμείνει  τότε θα  βάλουν τους άλλους και τον εαυτό τους  σε κίνδυνο.
Πολύ συχνά φτάνουν στο σημείο  εξαιτίας του υπερβολικού άγχους να εμπλέκουν στις τελετουργίες τους και τους αγαπημένους τους ανθρώπους προκειμένου να μειώνεται το άγχος αυτό, όπως για παράδειγμα να τους βάζουν να πλένονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος θανάτου ή  αρρώστιας από κάποιον ανεπιθύμητο ιό.

Όλο αυτό γίνεται διότι νιώθουν υψηλή την ευθύνη να προστατεύσουν τον εαυτό τους και υψηλή την ευθύνη να προστατεύσουν και τους αγαπημένους τους επειδή βλέπουν τον κίνδυνο παντού γύρω τους να παραμονεύει.

Συχνά, επειδή και οι άλλοι που εμπλέκονται στις τελετουργίες τους κουράζονται, βλέπουν ότι μπορεί να γίνονται καταπιεστικοί  και  επίμονοι και αυτό να κάνει τους  πολύ συχνά να νιώθουν πως γίνονται βάρος στους άλλους.

Οι ιδεοληψίες που τους έρχονται στο νου βιώνονται ως κάτι ξένο για τους ίδιους, ως κάτι που δεν τους αντιπροσωπεύει ως ανθρώπους και τότε αναρωτιούνται τι σημαίνει που έχουν σκέψεις ή εικόνες και παρορμήσεις που δεν τους εκφράζουν. Αναρωτιούνται μήπως αυτές δείχνουν κάτι που δεν ήξεραν για τον εαυτό τους ως τώρα και βγαίνει στην επιφάνεια με τις ανεπιθύμητες και αποκρουστικές αυτές σκέψεις, εικόνες και παρορμήσεις. Επίσης,  προσφεύγουν και σε άλλες εξηγήσεις, ότι δηλαδή «αφού μου έρχονται σκέψεις που δε θέλω και δε με εκφράζουν τότε αυτό σημαίνει πως χάνω τα λογικά μου και τρελαίνομαι» και τότε φοβούνται την εκδήλωση σχιζοφρένιας.

Νιώθουν παγιδευμένοι! Εγκλωβισμένοι! Απογοητευμένοι! Θυμώνουν με αυτό που γίνεται, με αυτό που τους συμβαίνει. Πολύ συχνά καταθλίβονται  και παθαίνουν  κατάθλιψη,  επειδή, ακριβώς,  οι  προσπάθειες τους  να γίνουν καλά  ματαιώνονται και αυτό τους προκαλεί συναισθήματα απελπισίας.

Φυσικά κανένας φόβος τους από τους παραπάνω δεν ισχύει, ούτε ξαφνικά άρχισαν να εκδηλώνουν σχιζοφρένια, παρότι το φοβούνται,  όπως καλά γνωρίζουμε οι ψυχολόγοι που έχουμε εμπειρία στην αντιμετώπιση της ΙΨΔ. Η στοχευμένη αντιμετώπιση με Συμπεριφοριστικές και Γνωσιακές τεχνικές της ΙΨΔ μπορεί να τους οδηγήσει στην έξοδο από αυτές τις βασανιστικές αμφιβολίες, αναρωτήσεις, φόβους, ιδεοληψίες και τελετουργίες.

Μέσα από αυτό το άρθρο ελπίζω να κατανοήσετε καλύτερα για ποιο λόγο οι άνθρωποι με  Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή υποφέρουν τόσο πολύ και για ποιό λόγο εγκλωβίζονται συναισθηματικά τόσο πολύ σε αυτό το πρόβλημα και  δυσκολεύονται να βρουν  πειστική εξήγηση  γι’ αυτό που τους συμβαίνει αλλά και την κατάλληλη αντιμετώπιση.

Η Συμπεριφοριστική Παρέμβαση στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή έχει αποδειχτεί λυτρωτική και αγχολυτική σε πολύ μεγάλη πληθώρα ερευνών και είναι η καταλληλότερη μορφή αντιμετώπισης σε συνδυασμό με φάρμακα, μόνο όταν απαιτούνται  ή χωρίς φάρμακα αν δεν είναι απαραίτητα.